Вернуться к обычному виду

Отчетный доклад главы Администрации


26.01.2015 Хњрмљтле Президиум, депутаттар ўљм район ойошмалары етљкселљре!
Ћљр йыл тарих биттљрендљ ЈЎенљ генљ хас эЎЎљр ќалдыра. 2014 йыл Рљсљй халќы, республикабыЎ ўљм Бњрйљн районы њсњн дљ ўынау йылы булды. Илдљ барћан бихисап ваќићалар йыл љйлљнљўенљ ићтибарЎы йљлеп итеп торЎолар. МљЎљниљт йылы сиктљрендљ Ўур саралар уЎћарылды. 2014 йылдыҐ тњп ваќићалар теЎмљўенљ Сочи ќалаўында Јткљн ќышќы Олимпия уйындары, ѓырым ярым утрауыныҐ референдум ўњЎњмтљлљре буйынса Рљсљйгљ ќушылыуы, БерЎљм тауыш биреЈ књнњндљ Башќортостан РеспубликаўыныҐ Президентын ўайлау инде.  Был эштљрЎе атќарып сыћыуЎа илебеЎ халќы берЎљм књс булып тупланды.
Район Хакимиљте ўљм ул етљклљгљн ойошмалар, идаралар ЈЎ эштљрен ћљмљлдљге ќануниљткљ ярашлы ўљм бњтљ тњр организацион-хоќуќи формалаћы ойошмаларЎыҐ ЈЎ функцияларын ЈтљЈенљ таянып башќарЎылар.

ИѓТИСАД ЋЂМ ЭШѓЫУАРЛЫѓ
2014 йылда  Бњрйљн районыныҐ иќтисади кЈрўљткестљре тотороќло булды. Эре сљнљћљт ойошмалары булмау сљбљпле район иќтисадыныҐ тњп нигеЎе–бљлљкљй ўљм урта эшќыуарлыќ, бюджет њлкљўе ойошмалары ўљм бюджет ярЎамы.
2014 йылдыҐ ўњЎњмтљлљре буйынса урында етештерелгљн тауарЎар ўљм хеЎмљтлљндереЈ кЈлљме 375 млн. ўумлыќ сумма тљшкил итте. Был кЈрўљткес былтырћы йыл менљн саћыштырћанда 130,1 % процент.
Бљлљкљй ўљм урта эшќыуарлыќ њлкљўендљ районда 407 субъект теркљлгљн. Улар араўында сауЎа, хеЎмљтлљндереЈ ўљм  аћас эшкљртеЈ йЈнљлештљре њџтњнлњк итљ. Районда аћас эшкљртеЈ буйынса эрелљрЎљн ўаналћан  «Бурзян-лес» ўљм «Бурзянлеспром» ойошмалары эшен туќтатыу њџтњндљ. ШуныҐ ўњЎњмтљўендљ ойошма Ўур ћына ќыџќартыуЎар кисерЎе, љ тороп ќалћан эшселљр яҐы асылћан предприятиећа кЈстелљр. 2015 йылдыҐ беренсе кварталында был ойошмаларЎыҐ эшмљкљрлеген район Советы ултырышына сыћарыу планлаштырыла.
Отчет йылында райондыҐ йыйылма бюджетќа индергљн  њлњшњ 100,4 млн. ўум тљшкил итљ, шул иџљптљн кесе ўљм урта эшќыуарлыќтан килгљн килем 9,8 млн. ўум. Был кЈрўљткес 2013 йыл менљн саћыштырћанда 25 процентќа артќан.
2014 йылда ќулланыусылар хоќуќтарын яќлау буйынса район Хакимиљтендљ теркљлгљн 3 мњрљжљћљт контролгљ алынды ўљм Башќортостан РеспубликаўыныҐ сауЎа ўљм ќулланыусылар хоќуќтарын яќлау буйынса дљЈлљт комитетына ўљм Роспотребнадзорћа ебљрелде.
Бњтљ тњр предприятиеларЎа кЈрўљтелгљн уртаса айлыќ эш хаќы 1 ћинуарћа ќарата 16100 (1 декабргљ - 15973,4)  ўум тљшкил итте. Республикала был кЈрўљткес 22586,0 ўум.
Районда 175 сауЎа предприятиелары иџљплљнљ, шул иџљптљн 13 объект БашпотребсоюздыҐ филиалы булып торћан «ШЈлгљн» ойошмаўыныќы, “Магнит” супермаркеты, «Хазина» комплексы ўљм башќалар. УларЎыҐ дњйњм майЎаны  9061 кв.м., сауЎа майЎаны  3639 квадрат метр, 11 айлыќ тауар љйлљнеше 572 млн. ўум. Џрге Нњгњш, МљќсЈт  ўљм Бљлљкљй ѓыпсаќ ауылдарынан  башќа райондыҐ барлыќ ауылдарында ла халыќты књнкЈреш тауарЎары ўљм аЎыќ-тЈлек менљн тљъмин итеЈсе ўатыу нњктљлљре бар. 2014 йылдыҐ август ўљм декабрь айЎарында Рљсљй ПрезидентыныҐ Указына ярашлы район Хакимиљте сауЎа нњктљлљрендљ хаќтарћа мониторинг ЈткљрЎе.  ЋњЎњмтљлљ тњп аЎыќ-тЈлектљргљ  хаќтарЎыҐ 1 проценттан 20 процентќа тиклем кЈтљрелеЈе кЈЎљтелўљ, аЎыќ-тЈлектеҐ ќайўы бер тњрЎљренљ (ќара бойЎай ярмаўы, он, шљкљр) 20 проценттан 100-гљ тиклем артты.
Районда бњгњнгњ књндљ 4 йљмљћљт туќланыу ойошмаўы бар: «Диана» (50 урын), «Мљсем» (30 урын), «Хазина» (80 урын) кафелары ўљм «ШЈлгљн» ашханаўы (80 урын). Йљйге осорЎа Кейекбай ауылы янында, Иџке Собханћол – ѓаћы йЈнљлешендљ 1-шљр юл кафеўы эшлљне. Туќланыу ойошмаларынын йыллыќ тауар љйлљнеше 11 млн. ўум тљшкил итте.
Шул уќ ваќытта туризм, халыќты хеЎмљтлљндереЈ, аћасты ўљм ауыл хужалыћы тауарЎарын тљрљн кимљлдљ эшкљртеЈ беЎЎљ љле тулыўынса Јџешмљгљн. ЉњмЈмљн, эшќыуарлыќ њлкљўендљ тауарЎы сеймалдан тулыўынса љЎер продукт кимљленљ еткереЈ ныќ  аќўай. Хакимиљт тарафынан был њлкљгљ яҐы импульс биреЈ њсњн муниципаль программаларЎы тормошќа ашырыу,  консультатив аҐлатыу эштљре алып барыла, кредит алыуЎа ярЎам кЈрўљтелљ, ꚥљшмљлљр ўљм тњрлњ саралар Јткљрелљ. Ѓџтњнлњклњ тип табылћан ошо йЈнљлештљрЎе заман талаптарына яуап бирерлек кимљлгљ еткереЈ – беЎЎеҐ тњп бурыс.
«2013-2018 йылдарЎа бљлљкљй ўљм урта эшќыуарлыќты ЈџтереЈ» муниципаль программаўы сиктљрендљ уЎћан йылда конкурс ЈткљреЈ юлы менљн 21 субъектќа 4,7 млн. ўум бЈленде, шул иџљптљн 700 меҐ ўум – район бюджетынан, 4,0 млн. ўум республика бюджетынан тљћљйенлљнде. Был аќсалар ауыл хужалыћы, туризм, халыќты хеЎмљтлљндереЈ, икмљк бешереЈ, аћас эшкљртеЈ њлкљлљрендљ ЈЎ эштљрен башлаћан, йљ иўљ дауам иткљн эшќыуарЎарћа тейешле комиссия ќарарына ярашлы бЈленде.
Отчет йылында район Хакимиљте тарафынан бњтљ тњр хеЎмљт кЈрўљтеЈ ўљм тауарЎарЎы ўатып алыу њсњн 410 миллион ўум сумманы ќануниљткљ ярашлы сарыф итеЈ маќсатында 65 электрон аукцион ићлан ителде. Улар араўында иҐ Ўуры булып  Иџке Собханћол урта мљктљбен реконструкциялау тора. Суммаўы банк оЎатыуы менљн 374 миллион ўум тљшкил итљ.  Был Рљсљй Федерацияўында банк оЎатыуында ићлан ителгљн беренсе пилотлы аукцион.
БаЎар шарттарында кредит ойошмалары халыќќа ўљм иќтисадќа хеЎмљт кЈрўљтеЈ йљўљтенљн мњўим сыћанаќтарЎыҐ береўе булып тора. Лљкин беЎЎеҐ районда банк њлкљўе Ўур ћына ќыйынлыќтар кисерљ. Бњгњнгњ књндљ беЎЎљ ике банк («УралСиб» ўљм «Сбербанк России» асыќ акционерЎар йљмћиљттљре) бЈлексљлљре эшлљй ўљм «Россельхозбанк» ойошмаўыныҐ вљкиллеге бар. Ике кредит учреждениеларыныҐ хеЎмљт кЈрўљтеЈ майЎандары, халыќты хеЎмљтлљндереЈ бЈлмљлљренеҐ аЎ булыуы, электрон таблоларЎыҐ  юќлыћы, халыќ кассалар аша операциялар башќарћанда ќыйынлыќтар кисереЈенљ ўљм Ўур сират йыйылыуына сљбљпсе булып тора. КњнЈЎљк ўорау райондыҐ Совет ултырышында ќаралды ўљм «Сбербанк России» асыќ акционерЎар йљмћиљте вљкилдљре депутаттар алдында ойошма эшмљкљрлеге тураўында отчет тотто. Лљкин ултырышта ќаралћан етешўеЎлектљрЎе бњтњрњЈ буйынса ќуйылћан  маќсаттар 2014 йылда тормошќа ашманы. Был мљсьљлљнеҐ хљл ителешен 2015 йыл барышында контролдљ тотасаќбыЎ.
Бњрйљн районы Башќортостан Республикаўында эшўеЎлек буйынса юћары урында тора.  Районда Ўур сљнљћљт ойошмаларыныҐ булмауы, тљбићи ЈЎенсљлектљр ўљм кЈпселек шљхси эшќыуарЎарЎыҐ  эшселљрЎе рљсми рљЈештљ теркљмљЈе лљ эшўеЎлек кимљленеҐ юћары булыуына булышлыќ итљ.  Был кЈрўљткестеҐ юћары булыуына ќарамаџтан, ўаулыќ ўаќлау, туризм ўљм тњЎњлњш њлкљлљрендљ кадрЎар етмљй. 2014 йылдыҐ башында районда рљсми эшўеЎлек кимљле 2,29 % булўа, йыл аЎаћында был кЈрўљткес ЈЎгљрмљне.  
2014 йылда мљшћЈллек ЈЎљгенљ 510  кеше мњрљжљћљт иткљн, уларЎыҐ 260-ы – 29 йљшкљ тиклемге йљштљр. Дњйњм 286 кешегљ эш табылды, 24 кеше тњрлњ ўњнљр буйынса профессиональ љЎерлек Јтте, 54 кеше тЈлљЈле йљмћиљт эштљренљ йљлеп ителде, бљлић булмаћан 111 Јџмер ваќытлыса эшкљ урынлаштырылды.
Ћњнљр ўайлау ўљм социаль яраќлашыу буйынса ЈЎљк тарафынан даими консультациялар ойошторола. Отчет йылында 3 граждан халыќќа хеЎмљт кЈрўљтеЈ њлкљўендљ ЈЎ эшен асты.
Килљсљктљ эшќыуарЎар заман ќуйћан яҐы талаптарЎан ќурќмай, баЎар иќтисады алып килгљн шарттарЎы инќар итмљй, илдљге иќтисади хљлде тик ЈЎЎљренеҐ файЎаўына, Јџешенљ, камиллашыуына йЈнљлтергљ бурыслы. БарыбыЎћа ла бергљлљшеп район иќтисадыныҐ љўљмиљтле тармаћы булып торћан эшќыуарлыќ њлкљўенљ ићтибарЎы арттырырћа кљрљк.

БЮДЖЕТ ЏТЂЛЕШЕ
РайондыҐ социаль – иќтисади Јџеш кимљлен билдљлљЈсе тњп кЈрўљткестљрЎеҐ береўе булып уныҐ йыйылма бюджеты иџљплљнљ.
2014 йылда йыйылма бюджетќа 519,8 млн. килем инде, шуныҐ эсендљ райондыҐ ЈЎ њлњшњ 100,4 млн., йљћни 19,3 % тљшкил итљ. Дњйњм сумманыҐ 80,7 проценты федераль ўљм республика бюджеттарынан районћа бирелгљн вљкљлљттљрЎе ЈтљЈ њсњн тљћљйенлљнгљн аќсалар иџљбенљ тура килљ.
РайондыҐ ЈЎ килеменеҐ 62,6 %-ы физик шљхестљр килеменљ тљћљйен булћан ўалымдан (НДФЛ), 10,1 %-ы нефть продукттарын ўатыуЎан килгљн акциздан, 5,5 %-ы  айырым эшмљкљрлек тњрЎљренљ ўалынћан  ўалымдан, 4,5  %-ы ер њсњн ўалымдан,  9,5 %-ы  муниципаль ер ўљм мњлкљтте ўатыуЎан, ќуртымћа биреЈЎљн, 7,8 % -ты  башќа њлкљлљрЎљн йыйылды.
Район предприятиеларыныҐ, физик шљхестљрЎеҐ бюджеттыҐ бњтљ кимљлдљре буйынса йыл башына бирљсљктљре 6,1 млн. ўум булды, шул иџљптљн урындаћы бюджетќа  1,8 млн.  ўум. Район бюджетына иҐ кЈп бурыслылар иџљбенљ «Бурзян-лес» ўљм  «Бурзянлеспром» ойошмалары инљ.
Йыйылма бюджеттыҐ сыћымдар њлњшњ 523,6 млн. ўум тљшкил итте, шул иџљптљн  52,7 млн. – дљЈлљт идараўына; 54,9 млн. - милли иќтисад мљсьљлљлљрен хљл итеЈгљ йЈнљлтелде;  41,6 миллион – торлаќ-коммуналь хужалыќты; 284,1 млн. – мљћарифты;  36,5 млн. ўумы – мљЎљниљтте; 44,9 млн. социаль тЈлљЈЎљрЎе ўљм 6,5 млн. спортты финанслаућа тотонолдо.
Муниципаль бюджетты тулыландырыу, эш биреЈселљрЎеҐ ваќытында бюджетќа тЈлљЈЎљрен тљъмин итеЈ,  халыќтыҐ ер ўљм мњлкљтен иџљпкљ алдырыу маќсатында 4 ведомство-ара комиссия ултырыштары Јтте. Унда 41 шљхси эшќыуар ўљм етљксенеҐ эшмљкљрлеге тикшерелеп, килеп сыќќан етешўеЎлектљрЎе бњтњрњЈ буйынса кЈрўљтмљлљр бирелде.  
2015 йылда ла райондыҐ ЈЎ килемен арттырыу маќсатында, њџтњнлњклњ йЈнљлеш тип иџљплљнгљн туризм њлкљўендљ эшлљЈселљрЎеҐ бюджетќа килем индереЈен, ауыл хужалыћы предприятиеларыныҐ ауыл эсендљге иџљпкљ алмай ќулланћан ерЎљрен, халыќтыҐ иџљпкљ алынмаћан ер ўљм мњлкљтен асыќлау, бюджетќа ўалымдарын, ќуртым хаќын ваќытында тЈлљтеЈЎе, аќсаны маќсатќа ярашлы ўљм файЎалы тотоноуЎы, предприятие ўљм учреждениеларЎыҐ тотороќло эшлљЈен тљъмин итеЈ бурысы тора.
ЕР ЋЂМ МИЛЕК МЂСЬЂЛЂЛЂРЕ
РайондыҐ дњйњм майЎаны 444  меҐ гектар, шуныҐ район ќарамаћында булып килем бирљ торћан њлњшњ ни бары 7,1% тљшкил итљ, шул иџљптљн 6% - ауыл хужалыћы тљћљйенлљнешендљге, 0,8 % – ауыл билљмљлљренеҐ ўљм 0,2 % - сљнљћљт йЈнљлешендљге ерЎљр.
Бњгњнгњ књндљ муниципаль милектеҐ реестрЎаћы дњйњм баланс хаќы 1,2 млрд. ўум тљшкил итљ. Отчет йылында муниципаль милек менљн файЎаланыуЎан район бюджетына бњтљўе 9,2 млн. ўум килем инде, шул иџљптљн ерЎе ќуртымћа биреЈЎљн 5,2 млн. ўум, ер участкаларын ўатыуЎан 1,4 млн. ўум, кЈсемўеЎ милек объекттарын ќуртымћа биреЈЎљн 790, 5 меҐ ўљм башќа ўалым булмаћан тЈлљЈЎљр 1,7 млн. ўум.  
Шљхси йорттар тњЎњЈ њсњн дњйњм 213,6 гектар майЎандаћы 162 ер участкаўы ќуртымћа тапшырылды. Хужалыќ, сауЎа итеЈ, бесљн сабыу, туризмды ЈџтереЈ ўљм башќа маќсаттар њсњн граждандар ўљм юридик шљхестљргљ, фермер хужалыќтарына 1477 гектар ер ќуртымћа бирелде. 2015 йылдыҐ 1 ћинуарына ќарата дњйњм 1426 гектар майЎандаћы 1548 ер участкаларын ќуртымћа биреЈ килешеЈе ћљмљлдљ тора.
Муниципаль милекте файЎаланћан њсњн ваќытында ќуртым тЈлљЈЎљрен индермљЈселљр  њсњн милек менљн идара итеЈ комитеты тарафынан претензион-иск эштљре алып барыла. 156 претензия аша 1,5 млн. ўумлыќ бурыстыҐ 1 млн. ўумы тЈлљнде.
ЭйљўеЎ милекте  табыу ўљм теркљЈ буйынса эштљр дауам итљ. Отчет арауыћында 68 кЈсемўеЎ милек объектына, улар урынлашќан ерЎљргљ райондыҐ муниципаль милек хоќућы теркљлде. Юлдарћа паспорттар эшлљнеп, 115 гектар ер муниципаль милеккљ кЈсте. 6 ўыу Јткљргес иџљпкљ ќуйылып, уларћа кадастр паспорттары тњЎњлњЈ њџтњндљ, ЯҐы Собханћолдаћы Йљштљр урамында электр селтљрЎљренљ документтар љЎер, уларЎыҐ баЎар хаќы билдљлљнде ўљм артабан линияларЎы ќуртымћа биреЈ мљсъљлљўе тора. Хосусилаштырыу планы тњЎњп, килљсљктљ лљ ќарауўыЎ ќалћан милекте иџљпкљ алып рљсмилљштерергљ, унан табыш алыу юлдарын ќарар кљрљк.
Быйылћы йыл башына ќарата Бњрйљн районында 3 ўљм унан да кЈберљк бала тљрбиљлљЈсе - 773, инвалид бала тљрбиљлљЈсе 104 ћаилљ бар. «Башќортостан Республикаўында ер мњнљсљбљттљрен књйлљЈ» законына ярашлы њс ўљм унан да кЈберљк бљлић булмаћан, инвалид бала тљрбиљлљгљн ћаилљлљр шљхси йорт тњЎњЈ њсњн бер тапќыр бушлай ер участкаўы  алырћа хоќуќлы. 2012-2014 йылдарЎа район хакимиљтенљ ошо категорияћаларћа ќараћан 694 ћаилљ мњрљжљћљт итеп, уларЎыҐ 663-њ иџљпкљ ќуйылды, 524 кЈп балалы, 29 инвалид бала тљрбиљлљЈсе ћаилљлљргљ ер бЈлеме бирелгљн, шул иџљптљн отчет йылында 144 - кЈп балалы, 4 инвалид бала тљрбиљлљЈсе ћаилљлљр. Шулай уќ бюджет њлкљўендљ эшлљгљн 30 ћаилљгљ бер тапќыр бушлай ер участкалары бЈленде.
Ойошмалар ўљм халыќ тарафынан муниципаль ерЎљрЎеҐ маќсатлы ўљм дњрњџ ќулланылышын тљъмин итер њсњн район хакимиљтендљ 2014 йылдыҐ апреленљн муниципаль ер контроле буйынса баш инспектор эшлљй. Белгес тарафынан ер ќануниљтенеҐ Јтљлешен кЈЎљтеЈ њсњн 4102,5 гектар ерЎљ 50 тикшереЈ уЎћарылды. УларЎыҐ ўњЎњмтљлљре буйынса 326,1 гектарЎа 28 хоќуќ боЎоуЎар аныќланып, 17 шљхес дњйњм 7 меҐ ўумлыќ административ яуаплылыќќа тарттырылды, 28 физик шљхескљ ер ќануниљтен боЎоуЎы ситлљтеЈ маќсатында киџљтеЈЎљр сыћарылды.
«Землемер» муниципаль унитар предприятиеўы Јткљн йылда 3,4 млн. ўумлыќ ер-кадастр эштљре башќарЎы,  276 межа планы тњЎњнњ. ѓыпсаќ ўљм Аџќар ауыл билљмљлљрендљ пай ерЎљрен бЈлеЈ, 95 кЈп балалы ћаилљлљргљ ер участкаўын формалаштырыу буйынса кадастр эштљре Јтљлде. Предприятие эшмљкљрлегенљн район ќаЎнаўына 294, 5 меҐ ўумлыќ килем инде.
ХалыќтыҐ ерЎе љЈЎем алыуЎары бер яќтан ыҐћай кЈренеш булўа, икенсе яќтан был ер билљмљлљренеҐ маќсатўыЎ тотонолоуы йљ иўљ бњтњнлљй ќулланылмауы аяныслы. Љљмљлдљге ќануниљткљ ярашлы маќсатўыЎ тотонолћан ер билљмљлљренеҐ хужаларына штраф санкциялары, хатта ерЎе кире тартып алыу ысулдары ла ќаралыуын онотмаџ кљрљк. Аћымдаћы йылда хужаўы билдљўеЎ милекте иџљпкљ ќуйыу, љ файЎаланылмаћанын ўатыућа сыћарыу эштљре дауам итљсљк.
АУЫЛ ХУЖАЛЫЉЫ
Ауыл хужалыћы ўљм шљхси хужалыќтарЎын Јџеше –халыќ йљшљйешенеҐ яќшырыу кЈрўљткесе булып тора. Шућа кЈрљ лљ был тармаќты ќарау, ућа ићтибарЎы ўљм ўалынћан књстњ арттырыу – туранан-тура ауыл кешеўенеҐ йљшљЈ кимљлен кЈтљреЈгљ тиҐ.  
Район халќы њсњн иќтисади яќтан тњп тармаќтарЎыҐ береўе булып ќортсолоќ, йылќысылыќ, эре ўљм ваќ мњгњЎлњ малдарЎы ЈрсетеЈ тора.
2014 йылдыҐ аЎаћына ќарата районда 75 ауыл хужалыћы предприятияўы, шул иџљптљн 4 етештереЈ кооперативы, 2   муниципаль унитар ауыл хужалыћы предприятияўы, 1 яуаплылыћы сиклљнгљн ойошма, 68 крљџтиљн фермер хужалыћы, 5715 шљхси хужалыќ иџљплљнљ. Бњгњнгњ књндљ 4 етештереЈ кооперативынан икљЈўе (Салауат, Урал)  љЈЎем эшлљп килљ, љ ќалћан ике кооператив хужалыћы (Бњрйљн, АћиЎел), бер муниципаль унитар ауыл хужалыћы предприятияўы (Тимер) ўљм яуаплылыћы сиклљнгљн ойошма (ѓана) эшмљкљрлеген туќтатыу њџтњндљ.
2015 йылдыҐ 1 ћинуарына ќарата  бњтљ тњр хужалыќтарЎа 6172 баш  бал ќорто,  3359 йылќы малы, 16783 ваќ  мал, 15304 эре мњгњЎлњ мал иџљплљнљ.
Ауыл хужалыћы продукттарына хаќтар тЈбљнљйеЈе, яќында ўатыу нњктљлљре булмауы тњп проблемаларЎыҐ береўе. Был мљсьљлљнљн сыћыу юлдарын эЎлљЈ маќсатында  Хакимиљт тарафынан ауыл хужалыћы тауарЎарын ўатыућа сыћарыу  йљўљтенљн йљрминкљлљр ойошторолдо, алынћан килем кЈлљме 2 млн. ўумћа яќын.
Ауыл хужалыћы предприятиеларында 4718 центнер ўњт етештерелеп, уныҐ 3622 ц  ўатыућа сыћарылћан. ЋњттњҐ уртаса тапшырылыу хаќы 2014 йылдыҐ башынан ЈЎгљрмљне,  13 ўум 50 тин булды. Ћљр ўыйырЎан алынћан ўњт кимљле 1864 кг.
Отчет йылында хужалыќтарЎа етештерелгљн 692 центнер иттеҐ 538-Ўе ўыйыр, 154-е йылќы итенљ тура килљ, дњйњм 1365 центнер ит ўатыућа сыћарылћан.
2014 йылда быЎау алыу  ўаны 262 баш тљшкил итте, был ўан 2013 йыл менљн саћыштырћанда 30 процентќа кљмегљн. Ћљр 100 ўыйырЎыҐ 49-ы ћына быЎаулауы –кире кЈрўљткес. Был юџыќта эште яйћа ўалыу маќсатында Бњрйљн мљћлЈмљт –консультация ЈЎљге яўалма ќасырыућа орлоќ ўатып алып ветеринар станцияўы менљн берлектљ хужалыќтарћа ярЎам кЈрўљтљ башланы.
Йылдан-йыл хужалыќтарћа књн итеЈ ауырлашыуы, баЎар шарттарында хаќтар артўа ла, ауыл хужалыћы тауарЎарыныҐ хаќы шул килеш ќалыуы отчет осоронда «Брљтљк» кооперативы эшмљкљрлеген туќтатыућа, шулай уќ «АћиЎел», «ѓана», «Тимер», «Бњрйљн» хужалыќтарыныҐ килљсљктљ ябылыуына булышлыќ итљ.
ѓымыЎ бешеЈ ўљм ќортсолоќ районыбыЎЎыҐ ЈЎенсљлекле етештереЈ тармаћы булып тора.  Отчет йылында 6 урында бњтљўе 242 центнер  ќымыЎ етештерелеп ўатылды.  
Был њлкљлљ «Юлдашев», «Норотќолов» крљџтиљн-фермер хужалыќтары, «Хљйбуллин», «ѓолўарин», «ѓунафин» шљхси хужалыќтары ўљм «Џрнљк» муниципаль унитар предприятиеўы љЈЎем эшлљй. Шулай уќ уЎћан йылда шљхси эшќыуар Фазлетдинова Р.Н. ЈЎе етештергљн кљзљ ќымыЎын республика кимљленљ сыћарып, Башќортостан аЎыќ-тЈлек программаўына инде ўљм баш ќалала ўатыу нњктљўен булдырыућа иреште.
ХалќыбыЎЎыҐ борон-борондан килгљн кљсебе – ќортсолоќ менљн шњћњллљнеЈселљр ўаны арта. РайоныбыЎЎыҐ ћына тЈгел, республиканыҐ бренды  булћан бњрйљн  балы менљн  килем алыусыларЎыҐ кЈбљйеЈе - яќшы кЈренеш. 2014 йылда 6162 ќорт кЈсе иџљплљнљ, улар тарафынан бњтљўе 1531 центнер бал етештерелгљн. «ШЈлгљнташ» ќурсаулыћында ўљм шљхси хужалыќтарЎа 400-Ўљн ашыу солоќ иџљплљнљ. Статистик мљћлЈмљттљрЎљн кЈренеЈенсљ уларЎан 20 ц бал алынћан.  Аџќар ауылында Башќортостан Республикаўы умартасылыќ ўљм апитерапия ћилми тикшеренеЈ ЈЎљгенеҐ инљ ќорттар сыћарыу буйынса станцияўы башќорт тоќомло ќорттарЎы ўаќлап ќалыу, уларЎы республика кимљлендљ ЈрсетеЈ менљн шњћњллљнљ.
«Урал аръяћы Јџеше» программаўына ярашлы 2 яуаплылыћы сиклљнгљн «Бњрйљн балы» ўљм «Бурзяночка» ойошмалалары ЈЎЎљре етештергљн продукцияларын ўауыттарћа тултырыу ќоролмаўын алды.
Бњрйљн балын кЈрше тњбљктљрЎеҐ дљ  ўатыу нњктљлљрендљ кЈрергљ мњмкин. Йыл ўайын республика кимљлендљ ойошторолћан књЎгњ йљрминкљлљ беЎЎеҐ ќортсолар љЈзем ќатнашып, Јткљн йылда 12 тоннаћа яќын бал  ўатты.
2012 йылдан башлап 6 белем биреЈ учреждениеларында ўљм уларЎыҐ 2 филиалында ќортсолоќ фљне тергеЎелде. Бњгњнгњ књндљ уќыусылар тљжрибљле уќытыусылар менљн берлектљ белем биреЈ усаќтарында 65 кЈстљн торћан умарталыќтар тота.
РайоныбыЎЎа ќортсолоќто ЈџтереЈЎе йљйелдереЈ маќсатында урман кодексына ярашлы бушлай  урман билљмљлљрен ќуртымћа алып умарталыќтар ойоштороу мњмкинлеген файЎаланып ќалыу, ќортсолоќто килљсљктљ табышлыраќ тармаќ итергљ бурыслыбыЎ.
Рљсљй Федерацияўы Бњтљ донъя сауЎа ойошмаўына инеЈ сљбљпле, таможня берекмљўенеҐ талаптар регламенттарына ярашлы,  ауыл хужалыћында етештерелгљн аЎыќ-тЈлектеҐ санитар нормаларћа  тура килеЈе шарт. Йљћни 2015 йылдыҐ 1 ћинуарынан  ўатыућа сыћарыла торћан мал махсус цехтарЎа ўуйылырћа тейеш. Ошо эште бойомћа ашырыу маќсатында «Нур» кооперативы нигеЎендљ мал ўуйыу цехы тергеЎелеп, сафќа инде.
Район хужалыќтарында 2015 йыл уҐышы њсњн  ўњрњнтњ ер 2611 гектар, љ шљхси хужалыќтарЎаћы 570 гектар картуф ўљм йљшелсљ ерЎљрен иџљпкљ алћанда, дњйњм ўњрњнтњ ерЎљр 3181 гектар тљшкил итљ.
2014 йылда 375 гектар ерЎљ иген культуралары ўљм 3150 гектарЎа аЎыќ культуралары сљселде. Май-июнь айЎарыныҐ ќоро килеЈ ўњЎњмтљўендљ кЈЎалланћан продуктты алыу мњмкинлеге булманы.  375 гектар майЎандыҐ 133 гектары мал аЎыћы алыу њсњн ќулланылды.
Отчет йылында ауыл хужалыћы предприятиелары 242 гектар майЎанда иген культуралары йыйып алыућа њлгљште, уртаса гектар ќеЈљте - 8,1  центнер. Шљхси эшќыуар Ф.М.Сљйљхов гектарынан 21,8 центнер, Ф.М. Хљйбуллин крљџтиљн-фермер хужалыћы – 6 центнер, Х.А.Шљрипова крљџтиљн-фермер хужалыћы гектарынан 5,5 центнер иген ўуќтырып ала алды.
ѓышќылыќќа 20 центнер аЎыќ берљмеге,  шул иџљптљн преслау юлы менљн 95 % бесљн љЎерлљнде.
2015 йылда 350 гектар кЈп йыллыќ Јлљн сљсеЈлектљрен яҐыртыу планлаштырыла. Аћымдаћы йыл уҐышы њсњн хужалыќтарЎа дњйњм 5 тонна ўоло орлоћо ўалынды, Јтљлеш 4 процент ќына тљшкил итљ. «Салауатов» крљџтиљн-фермер хужалыћында 18 гектар ерЎљ, «Шљрипова» КФХ-да 22 гектар ужым арышы сљселде.
СљсеЈлектљрЎе малдан тапатмаџ њсњн майЎандарЎы кљртљлљр кљрљк. Был йљўљттљн «Салауат» кооперативы, «Юлдашев», «Сљйљхов», «Хљйбуллин», «Латыпов» ўљм «Шљрипова» крљџтиљн-фермер хужалыќтары сабынлыќ ерЎљрен кљртљлљгљндљн ўуҐ кЈп йыллыќ Јлљндљр сљсеп, ярайўы ћына уҐыш алдылар.
Ђлеге ваќытта бњтљ тњр хужалыќтарЎа 768 трактор, 6 комбайн ўљм 280 йњк машинаўы бар. Ауыл хужалыћы кооперативтарында ўљм крљџтиљн-фермер хужалыќтарЎа 78 трактор, 6 комбайн ўљм 30 йњк машинаўы иџљплљнљ, уларЎыҐ уртаса тотонолоу ваќыты 21 йыл. 2014 йылда хужалыќтарћа 8 МТЗ тракторы ўљм 2 пресс-йыйћысы ўатып алынды.
«2013-2015 йылдарЎа башланћыс фермерЎарћа ярЎам кЈрўљтеЈ» программаўы сиктљрендљ крљџтиљн-фермер хужалыќтар: Айбулат  ДљЈлљтќужин -1,6 млн. ўум, Азамат Џлмљџбаев -1,4 млн. ўум ўљм Рљфќљт Ырыџбаев-1,4 млн.  ўумлыќ грант алды.
«2013-2015 йылдарЎа ћаилљ малсылыќ фермаларын ЈџтереЈ» ведомство программаўына ярашлы Ф.М.Хљйбуллин крљџтиљн-фермер хужалыћы 1,2 млн. ўумлыќ грантќа эйљ булды.
ДљЈлљт ярЎамы менљн 2014 йылда техника ўљм кљрљкле ќорамалдар алыућа ќарамаџтан мал аЎыћын љЎерлљЈ љле булўа проблема булып тора. КЈп пай хужаларыныҐ техникалары ўљм ќоролмалары булыућа ќарамаџтан, яћыулыќ материалы, орлоќ ўатып алырћа аќсаўы юќ. ЃџтљЈенљ, ауылдарЎа књтњЈ ойошторолмау сљбљпле хужалыќтарЎыҐ сљсеЈлектљре ўљм сабынлыќтары малдан тапатыла. Ћљр ауылда 5-6 баш ўыйыр малы булћан фермерЎар бар, уларћа килешеЈ нигеЎендљ ЈЎенеҐ малы менљн бергљ ауыл ўыйырЎарын књтњп, килем алырћа мњмкинселек бар. Яуымбай ауылынан Рљмил Латыпов бер нисљ йыл урындаћы халыќтыҐ йљш малын туплап йљйлљЈЎљ књтљ.
Районда хосусилаштырылып та кЈплљп эшкљртелмљгљн ерЎљрЎеҐ майЎандары Ўур. Физик шљхестљр  тарафынан бЈленеп алынћан ауыл хужалыћы ерЎљренеҐ рациональ ќулланылмауы, уларћа ўњрњнтњ ерЎљрЎеҐ иҐ яќшы њлњшњ бЈленеЈ сљбљпле, кЈп майЎандарЎыҐ тотонолмауы ўњЎњмтљўендљ  урындарЎа сабынлыќтар етмљй. Пайсылар тарафынан эре хужалыќтарћа ер билљмљлљрен ќуртымћа биреЈ, уларЎан табыш алыу беЎЎеҐ районда тейешле кимљлдљ тЈгел.
Хужалыќтар араўында тик Салауат исемендљге ауыл хужалыћы кооперативы ћына килешеЈ нигеЎендљ пайсыларЎан 418 га майЎанды 10 йылћа ќуртымћа алып, уны  рациональ файЎалана.  
ХњкЈмљттљн ярЎам алћан фермерЎарћа техника ўљм ерЎе эшкљртеп сљсерлек урын алыуЎарын кЈЎалларћа кљрљк. Ђгљр телљк булўа, бњгњндљн ўљр ауылда берлљшеп, ер эшкљртеп сљсеЈгљ мњмкинселек бар.
Район ветеринария станцияўы тарафынан районда эпизоотик ўљм ветеринар санитария торошон кЈЎљтеЈ, яйћа ўалыу эше планћа ярашлы Јтљлде. Туберкулез, тороћоу ўљм ќотороу ауырыуЎары, себер тЈлљмљўе ўљм башќа ауыл хужалыћы малдарыныҐ, ќоштарЎыҐ ауырыуЎары районда Јткљн йылда теркљлмљгљн. РайоныбыЎ территорияўында 32 йоћошло, шул иџљптљн 5 Јтљ ќурќыныс, кеше ўљм хайуандарЎа булћан 14 дњйњм ауырыуЎарћа ќарата ветеринар саралар ойошторолдо. Шулай уќ 22 ауырыу тњрњ буйынса диагностик тикшереЈЎљр Јтте. 2014 йылда малдарЎыҐ ќотороу осраќтарын булдырмау маќсатында 15 202 мал вакцинацияланды.
Эре мњгњЎлњ малдарЎа лейкоз ауырыуын диагностикалау буйынса маќсатлы эш алып барыла. Отчет йылында был тњр сир менљн ауырыусы 37 баш мал теркљлде. Тоќом яќшыртыу ўљм мал ўанын арттырыу буйынса 407 баш шљхси сектор, 49 баш йљмљћљт сектор малдары яўалма ќасырылды. ЋуҐћы йылдарЎа эхинококкоз ауырыуын профилактикалау эштљре љЈЎем бара. 2014 йылда был сирЎе булдырмау йљўљтенљн 2398 баш эт ўљм бесљйгљ тњрлњ тикшереЈЎљр Јткљрелде. Халыќты тњрлњ йоћошло ауырыуЎарЎан ўаќлап ќалыу ўљм ауыл хужалыћы продукттарыныҐ кеше организмына зыян килтереЈенљ юл ќуймау йљўљтенљн ветеринар-санитар лаборатория отчет йылында 3112 тикшереЈ ЈткљрЎе. Улар ўњЎњмтљўендљ 320 кг малсылыќ продукты яраќўыЎ тип табылды ўљм Јтиллљштерелде.
Тљбићљткљ генљ тЈгел, кеше ўаулыћына ла зарарлы булћан йоћошло сирЎљрЎе профилактикалау маќсатында  хоќуќ талаптарына яуап биргљн 5,6 млн ўумлыќ 16 мал зыяраттары сафќа инде.
БаЎар иќтисады, райондыҐ ќаты тљбићи шарттарЎа књнкЈреш итеЈе ауыл хужалыћында уҐышлы эшмљкљрлек алып барыућа ќамасаулай. ХњкЈмљт тарафынан кЈрўљтелгљн ярЎамды ќулланыу маќсатында хужалыќтарћа  ер майЎандары базаўын булдырырћа ўљм фермер хужалыќтарына берлљшеп, кЈрше ќалаларЎа  кибеттљр  булдырыу, ЈЎенеке менљн бер рљттљн халыќтан йыйылћан љЎер продукцияны ўатыуЎы ойошторор кљрљк.
ТУРИЗМ
РайондыҐ иќтисади ЈџешенеҐ њџтњнлњклњ йЈнљлештљренеҐ береўе булып туризм тора. Ял итеЈ маќсатында беЎгљ килгљн туристар ўаны быйылћы йылда 40 меҐ кешенљн артты, шул иџљптљн ШЈлгљнташ мљмерйљўен кЈрергљ телљЈселљр 33,3 меҐ булды. ИќтисадтыҐ был тармаћыныҐ ыҐћай динамика кЈрўљтеЈе килљсљктљ туризм њлкљўендљ хеЎмљт иткљн эшќыуарЎарћа яҐы мњмкинлектљр бирљ.  
2014 йылда туризм њлкљўендљ 20 эшќыуар шњћњллљнеп бњтљўе 37 кешене эш менљн тљъмин иткљн. ЏЎенсљлекле климат, бай тарихи ўљм  мљЎљни мираџ, хайуандар ўљм Јџемлектљр донъяўыныҐ тњрлњлњгњ туризмдыҐ ўљм туристик маршруттыҐ барлыќ формаларын (ўыбай ўљм йљйљЈ йњрњЈ, йылћа ўљм урман-тау буйлап сљйљхљт итеЈ, велосипед, спорт туризмы, этнотуризм ў.б.) булдырырћа ўљм Јџтерергљ булышлыќ итљ.
Бњрйљндљ ќышќы туризмды ЈџтереЈ мљсьљлљўен кЈтљреЈ Ўљ зарур. Тау сफ़ыўы, тюбинг трассаўы, ўунарсылыќ, балыќсылыќ, тир ўљм пейнтбол кеЈек ял тњрЎљре буйынса туристик базалар тњЎњргљ телљЈсе ышаныслы, эре инвесторЎар кљрљк. УларЎы ылыќтырыу њсњн юл, ер мљсьљлљлљрен хљл итеЈ, оптик-сЈс ўљм кеџљ телефон бљйлљнешенеҐ, газ ўљм электр селтљрЎљренеҐ даими эшмљкљрлеген ЈџтереЈ буйынса башќараўы эштљр бихисап.
Отчет йылында «Морат-тућай» ерлегендљ туристик кемпинг тњЎњЈ њсњн  республика бюджетынан 19 млн. ўум аќса бЈленеп, бњгњнгњ књндљ уныҐ 45 урынлыќ комплексы сафќа инде, шул иџљптљн ќышќы варианттаћы 27 урынлыќ 4 йорт. Был объект «АћиЎел» муниципаль унитар предприятиеўына хужалыќ итеЈ њсњн тапшырылды. Эште дњрњџ ойошторћанда кемпингты йыл љйлљнљўенљ ќулланып килем алырћа, район халќын даими эш урындары менљн тљъмин итергљ була. «АћиЎел» базаўында Бњрйљн районыныҐ туристик ойошмаларын туплау, улар тураўында координацион ўљм ойоштороу эштљр алып барыу, мљћлЈмљт йыйыу ЈЎљге булдырылды. ЏЎљктен ЈЎ сайты љЈЎем генљ эшлљп килљ.
Район ќунаќтарын сифатлы шарттар менљн тљъмин итеЈ маќсатында «Юлбарс» яуаплылыћы сиклљнгљн йљмћиљте инвестициялаћан Иџке Собханћолдаћы 50 урынлыќ ќунаќхана тњЎњлњп бњтњп килљ.
Март айында Йомаћужа ўыуўаќлаћысында  балыќ ќармаќларћа яратыусыларЎыҐ фестивале Јтте. Был ќыЎыќлы сарала хеЎмљт коллективтары командалары, шулай уќ сљлљмљт тормош  яќлылар љЈЎем ќатнашты.
Июль айында Бњрйљн районыныҐ АрћыЎма яланында «Башќорт балы- Бњрйљн даны» халыќ–ара этнофестивале Јтте. КиҐ масштаблы сара сиктљрендљ балдан яўалћан “ИҐ татлы тљмлекљс”, “ИҐ яќшы солоќ”, “ИҐ тљмле бал”, “ИҐ яќшы умарта”, “ИҐ яќшы милли костюм” кеЈек конкурстар ойошторолдо. Бњрйљндљр генљ тЈгел, ќунаќтар Ўа ярыштарЎа бик телљп, сљмлљнеп ќатнашып, рух кЈтљренкелеге алды. Фестивалдљ ЮНЕСКО-ныҐ халыќ-ара эксперттар делегацияўы ўљм ЮНЕСКО эштљре буйынса Рљсљй Комиссияўы аћзаларыныҐ ќатнашыуы мљртљбљле булды.
Районћа ќунаќтарЎы йљлеп итљрлек тљбићи, милли ўљм мљЎљни сыћанаќтарыбыЎ бихисап. Шућа ла туризм матди файЎа килтерўен њсњн дњрњџ реклама биреЈ, хеЎмљтлљндереЈ кимљлен заманса ЈџтереЈ ўљм к襚йтеЈ аша кЈберљк кешене эш менљн тљъмин итеЈ яћын уйлар кљрљк.
Туризм њлкљўе берЎљм йЈнљлешле эш алып барыуЎы талап итљ, шуныҐ њсњн дљ республикала тормошќа ашырылћан тњрлњ программаларЎа љЈЎем ќатнашып, райондыҐ килемен арттырыр њсњн маќсатлы хеЎмљт итергљ тейешбеЎ. Туристик аћымдыҐ тулыўынса ойошторолоп књйлљнелмљЈе ял итеЈселљрЎљн ўуҐ њйњм-њйњм булып сЈп-сар ятып ќалыуына булышлыќ итљ. Тљбићљтте ўаќлау-барыбыЎЎыҐ да изге бурыс. Отчет йылында районда «ТаЎа АћиЎел», «БеЎЎеҐ йылћа ўљм кЈлдљргљ-таЎа яр», «Парктар маршы» акциялары уҐышлы Јтте. АћиЎел йылћаўыныҐ яр буйЎарын сЈп-сарЎан таЎартыу эшендљ бњтљ ойошма ўљм предприятиелар љЈЎем ќатнашты. Бынан тыш «Экологтар књнњ», тљбићљтте ўаќлаућа арналћан фотобљйгелљр, форумдар, тЈҐљрљк њџтљлдљр, семинар-ꚥљшмљлљр, экологик њмљлљр ўљм башќа саралар Јтте. Был сараларЎарЎа 5800 кеше ўљм 57 берљмек техника ќатнашып, бњтљўе 84 тонна сЈп-сар сыћарылды.
Шулай уќ ауылдарЎы тњЎњклљндереЈ йЈнљлешендљ лљ кЈп эштљр башќарылды. Юлдар, майЎандар, йљмљћљт урындары, йорттар ўљм шљхси ихаталар эргљўендљге билљмљлљр, шишмљлљр тљртипкљ килтерелде, аћас-ќыуаќтар ултыртылды.  Был эштљрЎе ойоштороућа ўљм тормошќа ашырыућа ауыл билљмљлљрендљ уЎћарылћан тњрлњ бљйгелљр Ўур йоћонто яўаны.
2014 йылда Башќортостан  Республикаўы тљбићљттљн файЎаланыу ўљм экология министрлыћы белгесе  тарафынан 23– кесе ўљм урта эшќыуарлыќ субъекттары ўљм  3– юридик шљхес тикшерелде, шуларЎыҐ 7-ўе – пландан тыш. Инспекция эштљре буйынса белгес тарафынан 65 административ язаћа тарттырылыу тураўында ќарар сыћарылып, 242 м奠 ўумлыќ штраф йыйылды.
“Тирљ-яќ мњхитте ўаќлау” тураўындаћы Федераль законћа ярашлы производство ќалдыќтары йыйылып, зарарўыЎландырып, кешелљр ўаулыћына зыян килтермљџлек хљлдљ ўаќланырћа йљки кЈмелергљ тейеш. Бигерљк тљ ўыу ятќылыќтарына, ўыу буйына ќалдыќтарЎы ташлау ќљтћи тыйыла.
ЭкологияныҐ торошо кешенеҐ ЈЎенљн, ўљр йорттан, урамдан башланырћа тейеш.
УРМАН ХУЖАЛЫЉЫ
Урман – Бњрйљнд奠 тњп матди, тљбићи байлыћы, экологик хљЈефўеЎлек сыћанаћы.  Район иќтисадын, халыќ хужалыћын, књнкЈрешен ЈџтереЈЎљ урман тњп таянысыбыЎ.
«Бњрйљн урман хужалыћы» дљЈлљт ойошмаўы, «Бњрйљн урманы» автономиялы учреждениеўы район билљмљўенљ ингљн  дљЈлљт урман фонды ерЎљрен рациональ ќулланыу, яҐынан тергеЎеЈ ўљм ўаќлау буйынса уҐышлы эшмљкљрлек алып бара.
Бњрйљн урман хужалыћы 7 участка лесничествоўына бЈленљ.  Урман фонды район майЎаныныҐ 82 процентын тљшкил итљ. Бњтљўе 696 квартал иџљплљнљ, ўљр кварталдыҐ уртаса майЎаны 461 гектар.
Районда тулайым аћас запасы 46,6 млн. кубометр, шул иџљптљн ылыџлы урман-16 млн.  2014 йылда билдљлљнгљн йыллыќ урман ќырќыу иџљбе 302,9 меҐ кубометр, уныҐ 61,7-ўе - ылыџлы, 222-ўе – япраќлы аћасќа ўљм 19,2 меҐе ќаты тњр япраќќа тура килљ.
Урман сљнљћљте њлкљўендљ 9 арендатор 172 меҐ кубометр урманды эшкљртљ, шуныҐ  56 меҐе ќараћай. Яуаплылыћы сиклљнгљн 3 йљмћиљтте берлљштергљн аћас эшкљртеЈселљр ассоциацияўы дњйњм 22 меҐ куб., шул иџљптљн 10 меҐ кубометр ылыџлы урманды ќуртымћа алћан. Пилорама тотоусы шљхси эшќыуарЎарЎыҐ ўаны яќынса 80.
Шљхси йорт тњЎњЈ њсњн аћас ўорап ћариза яЎыусылар ўаны йыл да арта. Отчет йылында мњрљжљћљт итеЈселљргљ «Бњрйљн урмансылыћы» дљЈлљт бюджет учреждениеўы тарафынан 28,7 меҐ кубометр ылыџлы ўљм 97 меҐ кубометр япраќлы аћас бЈленде. Отчет йылында 18 аукцион Јткљрелеп 3,3 меҐ- ќараћай, 27,5 меҐ кубометр япраќлы аћас ўатылды.
Џткљн йылда «Бњрйљн урманы» автономлы  учреждениеўыныҐ йыллыќ тауар етештереЈ ўљм хеЎмљтлљндереЈ кЈлљме 8,2 млн. ўум тљшкил итте. Шулай уќ ойошма урман љЎерлљп сыћарыу, халыќќа таќта бысыу, питомниктарЎа ылыџлы ЈџентелљрЎе Јџтереп ўатыу, янћын ўЈндереЈ ўљм ЯҐы йыл байрамына шыршы љЎерлљЈ кеЈек эштљр менљн шњћњллљнљ. «Бњрйљн урмансылыћы» менљн тњЎњлгљн килешеЈ нигеЎендљ, тотонолћан 53 гектар майЎанда урман культуралары ултыртылды, 100 кг ылыџлы аћас орлоћо љЎерлљнде. Районда аћас эшкљртеЈЎе йљйелдереЈ њсњн мњмкинселектљр љле байтаќ. Был йљўљттљн заманса технологияларЎы ЈЎлљштереп, яҐы тњр продукцияларЎы етештереЈЎе яйћа ўалыр кљрљк.  
Бњгњнгњ књндљ аћасты тљрљн эшкљртеЈ менљн «Бњрйљн» урман хужалыћы компанияўы» шњћњллљнљ. Йљмћиљт йылына 6,3 меҐ кубометр аћас эшкљртљ, шул иџљптљн 4 меҐ - ќараћай. Аћасты киптереп эшкљртеЈ буйынса линия асыу – ойошманыҐ  килљсљккљ тњп бурысы булып тора. ЂЎер материалдарЎыҐ тЈбљн сифатлы аћастарЎан етештерелеЈе отошло. Ошо пландарЎы тормошќа ашырыр њсњн ойошма 8,2 млн. ўум инвестиция ўалырћа љЎер.
Исламбай ауылында Стљрлетамаќ ќалаўынан килгљн шљхси эшќыуар тЈбљн сифатлы аћастарЎы эшкљртеп, кирбес ўљм шлакоблоктар њсњн аћас поддондар етештереЈ менљн бер рљттљн 12 кешене эш урыны менљн тљъмин итљ. РайоныбыЎЎыҐ шљхси эшќыуарЎары ла ошо йЈнљлештљ бик уҐышлы ўљм сифатлы эшлљй алыуЎарына ўис тљ шиклљнерлек тЈгел.
Аћас эшкљртеЈЎе район сљнљћљтенеҐ тњп тармаћына љйлљндерергљ мњмкинселектљр бар. БыныҐ њсњн заманса технологияларЎы ќулланып, кЈмер яћыу, пеллет етештереЈ кеЈек яҐы тњр продукцияларЎы сыћарыућа булышлыќ итеЈ мњўим.
  
ТЃЌЃЛЃШ
2011-2015 йылдарћа иџљплљнгљн муниципаль райондыҐ социаль-иќтисади Јџеше комплекслы программаўына ярашлы, 2014 йылда тњЎњлњш, юлдарЎы тњЎњклљндереЈ эштљре ќыЎыу барЎы.
Отчет йылыныҐ ноябрь айында БаЎал биџтљўендљ 96 млн. ўумћа 150 урынлыќ  мљктљп-балалар баќсаўы тњЎњлњп бњтњп, ќулланыућа тапшырылды. Иџке СобханћолдоҐ 1-се ўанлы балалар баќсаўында ла Ўур ремонт эштљре, айырыуса ўыу, канализация, электр линияўын яҐыртыу буйынса эштљр башќарылды. Был кЈлљмде атќарыу њсњн «Урал» хљйриљ фондынан 5,3 млн. ўум аќса бЈленде, объектта тњЎњлњш эштљре быйылћы йылда ла дауам итљсљк. Йыл аЎаћында Иџке Собханћолда 550 урынлыќ мљктљп ўљм 120 урынћа иџљплљнгљн интернат тњЎњЈгљ килешеЈ ћљмљлгљ инде. Был Ўур эште бойомћа ашырыу њсњн республика бюджетынан 402 млн. ўум аќса бЈленеп, бњгњнгњ књндљ тњЎњлњш эштљре башланды.  БаЎал биџтљўен тулыўынса тљбићи газ менљн тљъмин итеЈ буйынса эштљр тамамланды. 2014 йылда  24,5 млн. ўумлыќ 20,7 км газ линияўы ўалынып, 21 њй 皥гљр яћыулыќќа кЈсте. Абоненттар ўаны бњгњнгњ књнгљ  аЎ, љммљ килљсљктљ тљбићи газ менљн тљъмин ителергљ телљЈселљр ўаны артыр тигљн њмњттљ ќалабыЎ. Шулай уќ биџтљлљ электр линияларын яҐыртыу буйынса 12 млн. ўумлыќ эштљр башќарылды, 3 трансформатор урынлаштырылды. Эштљр аћымдаћы йылда ла дауам итљсљк ўљм БаЎал биџтљўенеҐ ќалћан 5 урамында 4 саќрым оЎонлоќта электр линиялары Јткљрелљсљк.
Йыл дауамында «Водолей» яуаплылыћы сиклљнгљн йљмћиљте 15 саќрымдан ашыу яҐы ўыу торбалары ўалды. КилешеЈ нигеЎендљ ўыу селтљрЎљрен тњЎњЈ эшен аћымдаћы йылдыҐ аЎаћына тамамлау кЈЎаллана. Был маќсатты тормошќа ашырыу њсњн дњйњм 44 млн. ўум аќса бЈленде, отчет йылында был сумманыҐ 19 млн. ўумы ЈЎлљштерелде.
        Бњрйљн юл ремонтлау-тњЎњЈ идаралыћы  273,8 км оЎонлоћондаћы региональ юлдарЎы ќарай, уларЎыҐ 57,4 саќрымына асфальт тЈшљлгљн, 224,2 саќрым кЈсмљ тњрЎљге ўљм ќалћан 16 -ўы – грунтлы юлдар.  2014 йылда идаралыќ тарафынан Иџке Собханћол – Мораќ юлына план буйынса 1 саќрым юлћа ќаты тЈшљм ўалыу ќаралўа,  юлсылар тырышлыћы менљн 6 саќрым асфальтланды.  ИдаралыќтыҐ эш кЈлљме Јткљн йылдарћа ќараћанда 12-15 процентќа арттырып Јтљлде.  Муниципаль килешеЈ буйынса  Байназар - МораЎым, Иџке Собханћол – ЯҐы Собханћол йЈнљлешендљге,  Байназар, ЯҐы Собханћол, ѓолћана ауылдарында урам араўындаћы юлдарЎы тњЎњклљндереЈ эштљре алып барылды. Район ЈЎљгендљ Мњхтљр Сљћитов, БаЎал биџтљўендљ Аќмулла ўљм Шљйехзада Бабич урамдарында асфальт ўалынды. Тышќы заказдар буйынса «Хазина» сауЎа ЈЎљге ўљм БаЎал биџтљўендљге башланћыс мљктљп-балалар баќсаўы янына асфальт тЈшљЈ, йорт эргљлљрен тњЎњклљндереЈ кеЈек эштљр башќарылды.
2014 йылда  урмандарЎа янћынћа ќаршы Ишембай районы ѓолћона ауылынан Љљлиљкбљргљ тиклем, шулай уќ Џрге Нњгњш ауылы йЈнљлешендљ техник юл ўалына башланы.
Отчет осоронда  урындаћы, региональ ўљм муниципаль-ара  юлдарЎы ќарау њсњн 6,4 млн. ўум аќса ЈЎлљштерелде. Хакимиљт тарафынан Јткљн йылда ИшдљЈлљт ауылына юл ўалынды, Иџке Монасип (Кепес) ўљм Нљби ауылдарына ингљн юлдар тњЎњклљндерелде. Килљсљктљ юлдарЎыҐ хљлен яќшыртыу, халыќ кЈплљп йњрњгљн ерЎљге, айырыуса белем усаќтары янындаћы юлдарћа тейешле  тамћалар ќуйыу, АћиЎел ќасабаўы, ЯҐы Собханћол,  Нљби, МљўљЎей ўљм башќа ауылдарЎа мљктљптљрЎеҐ торошон яќшыртыу буйынса эштљр етљўе. Ћљм уларЎы тормошќа ашырыу буйынса район Хакимиљте даими эш алып барасаќ.
Отчет йылында урындаћы инициативаларЎы бойомћа ашырыућа йЈнљлтелгљн проектта ќатнашыу кЈп кенљ књнЈЎљк проблемаларЎы ќуЎћатырћа ярЎам итте. 2014 йылда был проектта райондыҐ 12 ауыл билљмљўе ќатнашып, алтыўы еҐеп сыќты.  Проект сиктљрендљ БайћаЎы ауылында еҐел автомобилдљр ўљм йљйљЈлелљр њсњн кЈпер тњЎњлдњ, Ђбделмљмбљт ўљм Аџќар ауылдарында урамдар тњЎњклљндерелде, ЯҐы Монасипта ўљм ЉљЎелгљрљйЎљ спорт майЎансыќтары тњЎњлдњ. Тимер ауылында ябыќ спорт майЎансыћыныҐ беренсе тњЎњлњш этабы тамамланыу њџтњндљ. 2015 йылда урындаћы инициативаларЎы бойомћа ашырыућа йЈнљлтелгљн проектта ќатнашыу дауам итљсљк.
Халыќ программаларЎыҐ эшлљЈен белергљ ўљм бындай хеЎмљттљн файЎаланырћа тейеш. Ра¬йонда «Йорт комплекты» проекты уҐышлы эшлљп килљ. УныҐ тњп маќсаты – аЎ ќатлы тњЎњлњштњ ЈџтереЈ, торлаќ шарттарын яќшыртыућа мохтаж граждандарћа ярЎам итеЈ. Проект сиктљрендљ 2012 йылда 1 ћаилљ, 2013- тљ – 8, 2014 йылда 20 кеше  ошо мњмкинлектљн фай-Ўаланды. Аћымдаћы  йылдыҐ  1-се кварталына  ќарата исемлектљ 10 кеше тора.
Район ЈЎљгендљ урынлашќан 6 кЈп фатирлы йортто хеЎмљтлљндереЈ эшен идара итеЈсе компанияћа тапшырыу маќсатында унда йљшљЈселљр менљн йыйылыштар Јткљрелде. Килљсљктљ был йњклљмљне ЈЎ њџтњнљ «Алаћуян» муниципаль унитар предприятиеўы аласаќ.
Торлаќ кодексына, республика ќануниљтенљ ярашлы кЈп фатирлы йорттарЎа йљшљЈселљр ЈЎ йорттарында капиталь ремонт эшлљЈ њсњн ићљнљлљрен индереЈгљ бурыслы. Сумма региональ операторЎа тупланып, килљсљктљ уртаќ финанслау шарттарында йорттарЎы тњЎњклљндереЈЎљ ќулланыласаќ.
Бњгњнгњ књндљ юлдарЎы, мљктљптљрЎе тњЎњЈ ўљм реконструкциялау, ауылдарЎыҐ инфраструктураўын ЈџтереЈ мљсьљлљлљре тњЎњлњш њлкљўендљ њџтњнлњклњ йЈнљлеш булып ќала килљ.  

ТОРЛАѓ-КОММУНАЛЬ ХУЖАЛЫѓ
Ћљр кем ЈЎе йљшљгљн йорт, урам, ауыл йљки ќала кЈркљм, матур ўљм тљрбиљле булыуын, йорттарЎа йылылыќ ўљм ўыуЎыҐ, ут ўљм газдыҐ њЎњлмљЈен телљй. БеЎЎеҐ йорттарЎаћы таЎалыќ ўљм урамдарЎаћы тљртип, кешелљрЎеҐ йљшљЈ сифаты ўљм яќшы кљйефе башлыса торлаќ-коммуналь хужалыќ предприятиеларыныҐ тотороќло эшлљЈенљ бљйле.
2014 йылда «Алаћуян» муниципаль унитар предприятиеўы Иџке Собханћол ауылында 19 учреждение ўљм ойошманы, 96 фатирЎы йылылыќ менљн тљъмин итте. Предприятие  тарафынан Иџке Собханћол ќулланыусыларына 4298 гигакалорий йылылыќ тапшырылды, шул иџљптљн ауыл халќына 1089 Гкал. КЈрўљтелгљн хеЎмљтлљндереЈЎљрЎљн предприятиеныҐ сыћымдары 97% -ќа ќапланды.  ОйошманыҐ халыќтан 2014 йыл аЎаћына 203 меҐ ўум аласаћы ќалды.
Элемтљ узелы бљйлљнеш сараларын ЈџтереЈ маќсатында Килдећол, Ћарћая, Исламбай, ЉљЎелгљрљй, Брљтљк, Бљлљкљй ѓыпсаќ, ЯҐы Мњсљт ўљм ѓолћана ауылдарында оптик-сЈс кабелдљрен тоташтырыу, район буйынса элемтљ линияларын реконструкциялау ўљм ремонтлау эштљре башќарЎы. Отчет йылында интернет абоненттары – 2592, IP-телевидение  ќулланыусылар – 1850, телефон бљйлљнешенљ эйљ булыусылар ўаны 3779-ћа етте.
Бњрйљн районы электр селтљрЎљре хеЎмљткљрЎљре 2014 йылда Иџке Мњсљт, ЯҐы Монасип ўљм Морат тућайЎа 6,7 км линияларЎа, Бљлљкљй ѓыпсаќ ўљм Аџќар ауылдарындаћы трансформатор подстанцияларына дњйњм 2 млн. ўумдан ашыу суммаћа капиталь ремонт ЈткљрЎе. Байназар ауылында 297 иџљплљЈ приборы алмаштырылды.
Отчет йылында 153 йорт ўљм яҐы етештереЈ объекты электр селтљрЎљренљ тоташтырылћан, был маќсаттарЎы тормошќа ашырыу њсњн бер ќеЈљтле трансформатор, Иџке Мњсљт, Иџке Монасип, Яуымбай, МораЎым ўљм Ђтек ауылдарында 5 мачта  (мачтовый) трансформатор подстанцияўы ќуйылып, яҐы линиялар тњЎњлдњ.
«КомЭнергоСервис» яуаплылыћы сиклљнгљн ойошмаўы кЈп тармаќлы эшмљкљрлек алып бара.  2014 йылда «КЭС» электр энергияўын селтљрЎљр буйлап тапшырыу, тоташтырыу, ўалќын ўыу менљн тљъмин итеЈ, ќаты ўљм шыйыќ књнкЈреш ќалдыќтарын йыйыу ўљм уларЎы урынлаштырыу эштљрен башќара. Шулай уќ электромонтаж, махсус транспорт, аћас бысыу ўљм шиномонтаж кеЈек хеЎмљттљр кЈрўљтљ. 2014 йылда ойошма электр энергияўын селтљрЎљр буйлап тапшырыу ўљм тоташтырыуЎан 2,9  млн. ўум, халыќты ўалќын ўыу менљн тљъмин итеЈЎљн  1 млн. ўум ќаты ўљм шыйыќ књнкЈреш ќалдыќтарын урынлаштырыуЎан 595 м奠 ўум килем алћан.
2014 йылда ауылдарЎа 890 урам яќтыртыу нњктљлљре ќуйылды. Килљсљктљ лљ ќарफ़ы  урамдарЎы  барлап, был эште ауыл хакимиљте башлыќтары, депутаттар менљн берлектљ эшлљЈ мњўим.  
Башќортостан Республикаўы торлаќ тњЎњЈ фондыныҐ ярЎамы менљн БаЎал биџтљўенеҐ Ш.Бабич, ѓадыров, БаЎал урамдарында юћары вольтлы линияларЎы тњЎњклљндереЈ эштљре башќарылды. Район Хакимиљтенљн бЈленгљн аќса иџљбенљ Иџке Собханћол ауылыныҐ АћиЎел урамында линиялар ўуЎылды ўљм трансформатор подстанцияўы урынлаштырылды. ЋњЎњмтљлљ был трансформаторћа тоташтырылћан халыќтыҐ ќулланыу  књсњргљнеше артты. Килљсљктљ ўљр ауылда ўыу њсњн аќса йыйћан, колонка, торбалар ўљм ўыу башняларын тњЎњклљндереп, ЈЎ ќарамаћына алћан яуаплы кешелљрЎе билдљлљЈ кљрљк. Был йљўљттљн Байназар ауылында эштљр љЈЎем бара.
АРХИТЕКТУРА
Район ХакимиљтенеҐ баш архитекторы ер бЈлеменеҐ планын тњЎњЈ, капиталь ўљм тњЎњлњш объекттарыныҐ сафќа инеЈенљ рњхсљт биреЈ кеЈек эштљр башќара. Шул уќ ваќытта тњЎњлњш документтарын  контролдљ тотоп, тормошќа ашыра.  
2014 йылда район ХакимиљтенеҐ баш архитекторы 582 капиталь тњЎњлњшкљ  рњхсљт бирЎе, љсљлек капиталына таянып торлаќ тњЎњЈЎе раџлау њсњн 15 акт тњЎњлдњ.
Отчет осоронда 7513  кв.м. дњйњм майЎандаћы 93 шљхси объект сафќа инде.
АуылдарЎыҐ генераль пландарын тњЎњЈ эштљре дауам итљ. ЫрћыЎлы, Тимер, ѓыпсаќ ўљм Љљлиљкбљр ауыл билљмљлљренеҐ генераль пландарын тњЎњЈ њсњн район бюджетынан 450 меҐ ўум, республика бюджетынан 535 меҐ ўум аќса бЈленде.  Шулай уќ 2014 йылда 11 ауыл билљмљўенеҐ ерЎе ќулланыу ўљм тњЎњлњш эшенљ ќаћиЎљлљр эшлљнде. 2011 йылда район Советы ултырышында «Муниципаль район билљмљўендљ тышќы реклама сараларын урынлаштырыу ўљм файЎаланыу ќаћиЎљлљре» ќабул ителўљ лљ Јтљлмљне. 2015 йылда был њлкљлљ контролде арттырып, эште яйћа ўалыр кљрљк.  Заман талаптарына ярашлы шљхси йорттарЎыҐ, йљмћиљт биналарыныҐ тњЎњк булыуы, архитектура талаптарына яуап биреЈе шарт.
ЏЌИДАРА
Ауыл тормошоноҐ йљмле ўљм йљнле булыуы туранан-тура урындаћы ЈЎидара органдарыныҐ эшмљкљрлегенљ бљйле. Бњгњнгњ књндљ районда 12 ауыл билљмљўе ЈЎенеҐ эшен “Рљсљй Федерацияўында урындаћы ЈЎидаралыќты ойоштороуЎыҐ дњйњм принциптары тураўындаћы” 131-се федераль ќанунћа ярашлы ойошторћан. Был норматив хоќуќи акт аша федераль ўљм республика кимљлендљге айырым вљкљлљттљрЎеҐ тапшырылыуы беЎгљ кЈп мњмкинселектљр генљ биреп ќалманы, иҐебеЎгљ Ўур бурыстар Ўа йњкмљтте. Урындаћы ЈЎидара институты эффектлы эшлљўен њсњн федераль ўљм республика бюджеттарынан даими финанс ярЎамы кЈрўљтелљ. Республика башлыћы Р.З. ХљмитовтыҐ шљхсљн инициативы буйынса ауыл билљмљлљренљ 2013 йылдан йыл ўайын дЈртешљр йњЎ меҐ, 3 меҐ кешенљн ашыу халыќ иџљбе бућан Иџке Собханћол хакимиљтенљ 500 меҐ аќса бЈленљ. 2015 йылдыҐ 1 ћинуарынан 11 ауыл билљмљўенљ бишешљр йњЎ меҐ, Иџке Собханћолћа 600 меҐ бЈленљсљк. Урындаћы књндљлек мљсъљлљлљрЎе хљл иткљндљ был ярЎам Ўур љўљмиљткљ эйљ.  
Районды байќап сыќќанда ќайўы билљмљлљ депутат корпусыныҐ  халыќ менљн берлектљ тырышып эшлљЈе, ўайлаусыларыныҐ ышанысын аќлауы аныќ кЈренљ. Шуныўы ќыуаныслы, район Хакимиљте ярЎамы менљн Кейекбай ауыл хакимиљте яҐы бина тњЎњп инеп, бњгњнгњ књндљ персонал ўљм халыќ њсњн яќшы шарттар тыуЎырЎы. Халыќ мљнфљћљте њсњн тырышып эшлљгљн Ђтек, Тимер, Кейекбай, Аџќар, ѓыпсаќ ўљм БайћаЎы ауыл хакимиљттљрен ыҐћай яќтан баўалап китеЈ урынлы.
АуылдарЎа халыќ уҐайлыћы њсњн тњЎњлгљн объекттарЎы ўљм ќоролмаларЎы, электр энергияўын ўаќсыл ќулланыуЎы кЈЎ уҐынан ысќындырмайыќ. Урындаћы ќаЎналарЎыҐ хљлен иџљпкљ алып, депутаттар, халыќ менљн берлектљ хакимиљттљр ресурстарЎы маќсатлы ўљм рациональ ќулланырћа тырышырћа тейеш.
СОЦИАЛЬ СЂЙЂСЂТ
Районда 16536 кеше иџљплљнљ.  ХалыќтыҐ тљбићи Јџеше буйынса Бњрйљн районы 1 урында килљ. 2014 йылда 344  сабый донъяћа килгљн (175  малай, 166 ќыЎ), 2013 йыл менљн саћыштырћанда, тыуым - 21, Јлем 8 кешегљ кљмегљн. Яќты донъя менљн хушлашыусы 177 кеше иџљплљнљ. 2014 йылда 10 кеше ЈЎ-ЈЎенљ ќул ўалћан (2013 йылда – 14), улар уртаса 42 йљштљге кешелљр. 1 йљшкљ тиклем 1 сабыйЎыҐ Јлем осраћы теркљлгљн. Район буйынса уртаса йљшљЈ кимљле ирЎљрЎеҐ – 57, ќатын-ќыЎЎарЎыҐ – 71 йљш. ЋуҐћы йылдарЎа районда миграция кЈрўљткестљре кире яќќа Јџешљ, 2014 йылда халыќ ўаны 201 кешегљ кљм. Был тљЈ осраќта эшўеЎлеккљ ўљм хеЎмљт хаќыныҐ тЈбљн булыуына бљйле.
Отчет йылында 168  пар ћаилљ ќорћан (2013 йылда – 191). Республика кЈрўљткестљре буйынса никахќа тороусыларЎыҐ уртаса йљше 21-23 йљш. 2013 йыл менљн саћыштырћанда 14-кљ артып, 74 ћаилљ айырылышќан. Йљш ћаилљлљрЎеҐ тљЈге биш йыллыќта 56 проценты социаль ауырлыќтарћа љЎер булмау сљбљпле тарќалалар.  ШуныҐ њсњн дљ тљЈ сиратта ата-љсљ, йљмћиљт ўљм социаль ойошмалар тарафынан йљмћиљтебеЎЎеҐ нигеЎен тљшкил иткљн ћаилљ усаќтарына ваќытында тейешле ꚥљш ўљм ярЎам кЈрўљтеЈ мњўим. Бњгњнгњ књндљ ћаилљ статусын кЈтљреЈ дњйњм бурыстарыбыЎЎыҐ береўе.  
ХалќыбыЎЎыҐ яЎмышына битараф булмаћан кешелљрЎе туплаћан йљмљћљт ойошмалары район кимљлендљ  бихисап саралар ўљм акциялар ойошторЎо. Љаилљ башлыћыныҐ статусын кЈтљреЈ, балалар тљрбиљлљЈЎљ уныҐ љўљмиљтен ўљм љЈЎемлеген арттырыу маќсатында АтайЎар Советы булдырылды.  2015 йылда районыбыЎЎыҐ ўљр ауылында был ойошманыҐ эшен йљйелдереЈ кЈЎаллана. Килљсљктљ ауыл билљмљлљре башлыќтары халќыбыЎћа хас булмаћан насар кЈренештљрЎе кљметеЈ маќсатында йљмљћљт ойошмалары менљн љЈЎем эшлљргљ тейеш. «Айыќ ауыл» республика бљйгеўендљ ќатнашыуЎы йљнлљндереЈ ыҐћай ўњЎњмтљлљргљ килтерер ине. Ђбделмљмбљт ауылы магазиндарында иџерткес эсемлектљр ўатылмауы яќшы кЈренеш.  Килљсљктљ был тљжрибљне башќа ауылдарЎа тормошќа ашырыу мњўим. 2014 йылда конкурста ЯҐы Собханћол ауылы ћына ќатнашты. Был ауыл эшќыуарЎары ла  иџерткес эсемлектљр ўатыуЎан баш тарттылар. Муниципаль район Хакимиљте ќарамаћында эшлљп килгљн административ комиссия тарафынан отчет осоронда 75,2 меҐ ўумлыќ 147 штраф  ўалынды,  бњгњнгњ књнгљ ќарата уныҐ 33,3 м奠 ўумы тЈлљнгљн.
Районда бњтљўе етем ўљм ата-љсљ ќарауынан мљхрЈм ителгљн 68 бала, шул иџљптљн 2014 йылда был исемлек 12 балаћа артты. Ата-љсљлек хоќућынан мљхрЈм ителеЈселљр ўаны – 3.  
Отчет йылында 8 бала ЈЎ ћаилљўенљ ќайтарылды, 22 бала башќа ћаилљгљ тљрбиљгљ бирелде. Ауыр хљлдљ булћан ата-љсљлљрЎљн балаларын тартып алмай, тейешле ярЎам кЈрўљтеп,  ћаилљлљ ќалдырырћа тырышыр кљрљк.
Етем ўљм ќарауўыЎ ќалћан балаларЎыҐ ялын ойоштороу њсњн республика бюджетынан 706 м奠 ўум аќсаћа 17 бала «Салют» санаторийында, 36 бала «АћиЎел» лагерында ял итеп, ўаулыћын ныћытты.
Торлаќ алыусылар исемлегендљ 17 етем бала сиратта тора. УларЎыҐ 3-ўе 2014 йылда республика ўљм федераль бюджеттан бЈленгљн 2,6 млн. ўум аќсаћа йорт менљн тљъмин ителде.
Районда 18 йљшкљ тиклем 5715 бала иџљплљнљ. Бљлић булмаћандарЎыҐ эше ўљм уларЎыҐ хоќуќтарын яќлау буйынса комиссия ћаилљ мљсьљлљлљре буйынса педагог-психологтар ўљм социаль тњркњм белгестљре менљн берлектљ ауылдарЎа 18 ултырыш ЈткљрЎе ўљм 312 рейд ойошторЎо. ТљртипўеЎлектљрЎе иџкљртеЈ маќсаты менљн тњЎњлгљн комиссия исемлегендљ 14 Јџмер ўљм 46 ћаилљ иџљптљ тора, уларЎа 106 бала тљрбиљлљнљ.
Йыл барышында социаль ауырлыќтар килеп тыућан ћаилљ йљки бала тураўында 66 сигнал килде (2013 йылда – 72). УларЎыҐ  37-ўе кЈЎљтеЈгљ алынды ўљм ауыр хљлдљ ќалыусы 39 ћаилљгљ психологик, консультатив ўљм башќа ярЎам кЈрўљтелде.
Халыќты социаль хеЎмљтлљндереЈЎеҐ комплекслы ЈЎљге хеЎмљтсљндљре тарафынан 322 кешегљ њй шарттарында социаль ярЎам, 188 кешегљ социаль-медицина ярЎамы ойошторолдо, ауыр шарттарЎа йљшљЈсе ћаилљлљргљ 1562 тиЎ социаль хеЎмљтлљндереЈ башќарылды.
Инвалидтарћа техник-реабилитация ќорамалдарын  алыућа - 35, шифаханаћа юлламалар биреЈ буйынса 12 ћариза ќљнљћљтлљндерелде.
«Мљктљпкљ йыйынырћа ярЎам ит» мљрхљмљтлек акцияўында 33 ойошма ќатнашып, мљктљп кљрљк-яраќтары менљн 107 бала тљъмин ителде.
Ђлеге ваќытта районда 8 Бњйњк Ватан ўућышы ветераны,186 - тыл, 1200 хеЎмљт ветераны ўљм 41 Бњйњк Ватан ўућышы ветераныныҐ тол ќатындары иџљплљнљ.
2014 йылда хљрбиЎљрЎеҐ ќатындарына ўљм балаларына,  почетлы донорЎарћа, реабилитацияланћан граждандарћа федераль бюджеттан 1,9 млн. ўум аќса бЈленде.  Балаларћа айлыќ пособиелар, кЈп балалы ћаилљлљргљ, инвалид бала тљрбиљлљгљн ата-љсљлљргљ, хеЎмљт ўљм тыл ветерандарына, аЎ тљъмин ителгљн ћаилљлљргљ пособиелар ўљм башќа тЈлљЈЎљр кЈлљме 18 млн. ўум тљшкил итте.
Районда биш ўљм унан да кЈберљк бала тљрбиљлљЈсе 229 ћаилљ бар. Отчет йылында 20 љсљ «Ђсљлек даны» миЎалына лайыќ булды.
2014 йыл барышында район пенсия фондында  111 страхователь теркљлгљн, шул иџљптљн 9 ойошма, 19 крљџтиљн-фермер хужалыћы, 83 шљхси эшќыуар.
Районда 2970 хеЎмљт пенсионеры, 2572 - ќартлыќ буйынса, 288 кеше ћаилљ башлыћын юћалтыу арќаўында пенсия ала, 161 кеше инвалидлыќ пенсияўына эйљ. ХеЎмљт пенсияўыныҐ уртаса кимљле – 8348 ўум 10 тин.
Капиталды кредит тЈлљмљлљрен ќаплаућа , торлаќ ўатып алыућа, шљхси йорт тњЎњЈгљ ќулланырћа ўорап яЎылћан 209 ћариза ќљнљћљтлљндерелде.

ЙЂШТЂР СЂЙЂСЂТЕ
Бњрйљн районында 18 йљштљн 30 йљшкљ тиклем 3168 кеше иџљплљнљ. Йљштљр њсњн тњрлњ сараларЎы район мљЎљниљт ўарайы, «Мљсем» йљштљр ўљм ЈџмерЎљр клубы хеЎмљткљрЎљре даими ойоштора. Отчет осоронда «2014-2016 йылдарЎа Бњрйљн районында йљштљр сљйљсљтенеҐ Јџеше» программаўы ќабул ителеп, «ИҐ ўљлљтле йљш ћаилљ», «Ћњнљрле ќыЎ», «Бњрйљн батыры», «Бњрйљн ўылыуы», «Ђсљй, атай ўљм мин – спорт ўњйњЈсе ћаилљ» ўљм башќа бљйгелљр, фестивалдљр, студенттарЎыҐ ўљм йљштљрЎеҐ КВН ярыштары Јткљрелде.
Бњгњнгњ књндљ Иџке Собханћол, Байназар, Иџке Монасип ўљм Кейекбай ауыл хакимиљттљре янында йљштљр эше буйынса белгестљр эшлљй.
2015 йылдыҐ 1 февраленљн Аџќар ўљм ѓыпсаќ ауылдарыныҐ  быћа тиклем эшлљп килгљн штат берљмектљрен берлљштереЈ кЈЎаллана.
2014 йылда республика бюджетынан каникулдан тыш ваќытта балаларЎыҐ ялын файЎалы ойоштороу ўљм ўауыќтырыу њсњн  5,4 млн. ўум аќса бЈленде. ЏџмерЎљр  «Йљш спецназ», «Инсебикљ» профилле лагерЎљрендљ ўаулыћын ныћытты. Отчет йылында был лагерЎљрЎљ аЎ тљъмин ителгљн, тулы булмаћан ўљм кЈп балалы ћаилљлљрЎљн, йљмљћљт эштљрендљ, мљктљп тормошонда љЈЎем ќатнашќан, бљлић булмаћандарЎыҐ эше ўљм уларЎыҐ хоќуќтарын яќлау буйынса комиссияла иџљптљ тороусы, уллыќа алынћан  60 бала ял итте.
“2014-2017 йылдарЎа ўљм 2020 йылћа тиклемге осорЎа ауыл билљмљлљренеҐ тотороќло Јџеше” федераль маќсатлы программаўына ярашлы отчет йылында 19 граждан, йљш ћаилљ ўљм белгестљргљ йорт тњЎњЈ ўљм ўатып алыу њсњн 18,9 млн. ўум субсидия бирелде. Бњгњнгњ књндљ был программала 41 йљш ћаилљ ўљм граждан сиратта тора.
Рљсљй Федерацияўы ХњкЈмљте ќарарына ярашлы 2011-2015 йылдарћа раџланћан «Торлаќ» федераль маќсатлы программаўы буйынса  2014 йылда бер ћаилљгљ 1,2 млн. ўум бЈленде, сиратта 97 ћаилљ тора. «Торлаќ шарттарын яќшыртыућа мохтаж булћан йљш ћаилљлљрЎе торлаќ менљн тљъмин итеЈ» республика маќсатлы программаўы нигеЎендљ 4 ћаилљгљ бала тыућанда кредитты њлњшлљтљ ќаплаућа  929 меҐ ўумлыќ финанс ярЎам кЈрўљтелде, программа буйынса 31 йљш ћаилљ иџљптљ тора.
Йљштљргљ бљйле проблемалар ўљм мљсьљлљлљрЎеҐ кЈбеўе эш, торлаќ юќлыћына, хеЎмљт хаќы тЈбљн булыуына бљйле. Йљш быуындыҐ башланћыстарын яќлау ўљм ЈџтереЈ, етеш тормошон булдырыу оло маќсат булып тора.  
ЋАУЛЫѓ ЋАѓЛАУ
Районда Бњрйљн ЈЎљк дауаханаўы, Байназар амбулаторияўы ўљм шљфќљт туташтары хеЎмљтлљндереЈсе дауаханаўы, 25 фельдшер-акушерлыќ пункты халыќ ўаулыћы мљнфљћљтендљ 73 тњр медицина ярЎамы кЈрўљтљ. ТљЈлек љйлљнљўенљ эшлљгљн стационарЎа койка-књн планы - 100, књндњЎгњ стационарЎа – 104, поликлиникала 100 процентќа Јтљлгљн.
КадрЎар менљн тљъмин ителеЈ 87,5% тљшкил итљ. Бњгњнгњ књндљ район ЈЎљк дауаханаўы 2 акушер-гинеколог, 3 терапевт, 1 инфекционист, табип-кардиолог, невролог, фтизиатр ўљм провизорћа ќытлыќ кисерљ.
2014 йылда ЈЎљк дауаханала 4 йљш белгес эш башланы. УларЎыҐ барыўы ла “Ауыл табибы” программаўына тљќдим ителгљйне, Јкенескљ кЈрљ тик 2-ўе генљ субсидия алыућа њлгљште. Программа шарттарына ярашлы ярЎам алћан белгестљр килешеЈ буйынса районда кљмендљ 5 йыл эшлљргљ бурыслы. Маќсатлы йЈнљлтмљ ўљм маќсатлы уќытыу килешеЈЎљре буйынса Башќорт дљЈлљт медицина университетына ўуҐћы 5 йыл эсендљ 21 кеше уќырћа инде, шул иџљптљн 2014 йылда – 5 кеше. Маќсатлы уќытыу килешеЈенеҐ талаптарына ярашлы, юћары белем алћан йљш табиб район ўаулыќ ўаќлау системаўында иҐ кљме њс йыл эшлљргљ тейеш.  Шул уќ ваќытта љлеге мљлдљ эшлљп йњрњгљн 38 табиптыҐ 7-ўе торлаќ шарттарын яќшыртыућа мохтаж. Барлыќ мњмкинселектљрЎе ќулдан ысќындырмай, Ћаулыќ ўаќлау министрлыћы менљн берлектљ районћа йљш табиптарЎы ќайтарыу буйынса артабан да маќсатлы эш алып барыр кљрљк.
Дњйњм ауырыуЎар структураўына килгљндљ беренсе урында тын алыу, икенсе урында аш ўеҐдереЈ системаўы, њсњнсњ урында ќан љйлљнеше системаўы сирЎљре тора. Џлем осраќтарыныҐ ўыућа батыуЎан - 4, юл-транспорт фажићљлљренљн - 2, туберкулездан 2 тапќырћа артыуы хафаћа ўала.  2013 йылдыҐ ошо осоро  менљн саћыштырћанда спиртлы эсемлектљр эсеп аћыуланыусыларЎыҐ ўаны 1,7 тапќырћа кљмеЈе, ЈЎ-ЈЎенљ ќул ўалыу осраќтарыныҐ 2,7 тапќырћа тЈбљнљйеЈе  ыҐћай кЈренеш.
Ћаулыќ ўаќлау министрлыћыныҐ «2014-2015 йылдарЎа Башќортостан Республикаўы медицина ойошмаларында паллиатив медицина ярЎамы кЈрўљтеЈЎе ойоштороу» приказына ярашлы 2015 йылдыҐ 1 ћинуарынан ябылћан Байназар дауаханаўы базаўында 10 койкалы паллиатив ярЎам бЈлексљўе эшлљй башланы. Шулай уќ  2015 йылћа кЈЎалланћан эш кЈлљмдљренљ ќарап, район буйынса тљЈлек љйлљнљўенљ эшлљЈсе 60 койка ћына ќала, шуларЎыҐ 50-ўе ЈЎљк дауаханаћа тура килљ.  
Башќортостан Республикаўы ДљЈлљт йыйылышы – ѓоролтайћа  мњрљжљћљтнамљўендљ  Р.З.Хљмитов «Эшлљгљн халыќтыҐ ўаулыћын ўаќлауЎы тљъмин итеЈ – мњўим бурыс»  тип билдљлљне. СирЎљрЎе, шул иџљптљн профессиональ ауырыуЎарЎы ваќытында асыќлау њсњн районда 2014 йылда 2983 кеше диспансерлаштырыу Јтте. Ауыл хужалыћы њлкљўендљ ўљм шљхси эшќыуарЎарЎа эшлљЈселљрЎе диспансерлаштырыу тЈбљн кимљлдљ ќала килљ. Ћљр етљксе ўљм эш биреЈсе профсоюз ойошмалары менљн берлектљ хеЎмљткљрЎљрЎе диспансерлаштырыу ўљм ўауыќтырыу планын тњЎњп, медицина тикшереЈен ЈткљреЈЎе мотлаќ бурысы тип ќабул итергљ тейеш.
МЂЉАРИФ
Йылдан-йыл мљћариф системаўы алдына ќуйылћан мљсьљлљлљр ќатмарлана бара. Ул Рљсљй мљћарифыныҐ, алћа киткљн илдљр рљтендљ, шљхестеҐ заманћа ярашлы ижади ўљлљтен ўљм мњмкинлектљрен ЈџтереЈ бурысына бљйле.
Ђлеге ваќытта районда мљћариф њлкљўендљ 6 урта мљктљп, уныҐ 17 филиалы (16 тњп ўљм 1 башланћыс мљктљп), 1 дњйњм, 5 аЎ комплектлы башланћыс ўљм 6 башланћыс мљктљп-балалар баќсаўы эшлљп килљ. Белем биреЈ усаќтарында бњтљўе 414 педагогик хеЎмљткљр балаларћа белем ўљм тљрбиљ бирљ, уларЎыҐ 351-е уќытыусылар.
Отчет йылында республика бюджетынан белем биреЈ усаќтарында капиталь ремонт ЈткљреЈ њсњн 1,4 млн.  ўум аќса бЈленде. Ауыл мљктљптљрендљ физик культура ўљм спорт менљн шњћњллљнеЈгљ уҐайлыќтар тыуЎырыу њсњн эштљр башланды. Байназар урта мљктљбендљ спорт майЎансыћы тњЎњЈ ўљм спорт залын тњЎњклљндереЈ њсњн, шулай уќ Тимер мљктљбендљ буш торћан бинаны спорт залына љйлљндереЈгљ 1,6 млн. ўум федераль субсидия алыућа њлгљштек. “БерЎљм Рљсљй” фирќљўе проекты  сиктљрендљ Ђбделмљмбљт урта мљктљбенеҐ спорт залы реконструкциялана.
Байназар, Иџке Собханћол ўљм Ђбделмљмбљт мљктљптљренљ 3 ПАЗ машинаўы ўљм 2 “Газель” автобусы тапшырылды.
2014 йылда белем усаќтарын 152 сыћарылыш уќыусыўы тамамлап, уларЎыҐ 53,3 % юћары уќыу йортона уќырћа инде.
2014 йылћы берЎљм дљЈлљт имтихандары ўњЎњмтљлљре буйынса, иҐ юћары балл – 88 – физика фљненљн булды. Был њлкљлљ йылдан-йыл талаптар књсљйљ, ќаћиЎљлљр ЈЎгљрљ. Ћынау ўњЎњмтљлљре 2013 йыл менљн саћыштырћанда тЈбљнерљк, ќайўы бер фљндљр буйынса тейешле кимљлде  Јтљ алмайынса, 2 уќыусы аттестат алманы.
2014 йылдыҐ аЎаћына 20 балалар баќсаўы, 5 мљктљпкљсљ тњркњм ўљм бер шљхси балалар баќсаўы  иџљплљнљ.  Балалар баќсаларында  50 тњркњм эшлљй, уларЎа 1319 бала тљрбиљлљнљ. Сиратта тороусы балалар ўаны – 249.
2014 йылда Иџке Собханћол урта мљктљбенеҐ ЯҐы Усман филиалында мљктљпкљсљ белем биреЈ тњркњмњ асылды.
Артабан да мљктљпкљсљ йљштљге балаларћа белем ўљм тљрбиљ биреЈ њсњн шарттар булдырыу эшен дауам итер кљрљк.
132- се ўанлы ўњнљрселек училищеўы Баймаќ ауыл хужалыћы колледжыныҐ Иџке Собханћол ауылындаћы филиалына ЈЎгљртелде. Филиалда бњтљўе 191 уќыусы белем ала. 28 автомеханик, 17 ўатыусы ўљм 27 сыћарылыш уќыусылары контролер-кассир,  тракторист-машинист ўњнљрЎљренљ эйљ булды.
Бњгњнгњ књндљ уќыусыларћа белем биреЈ генљ етмљй, уларћа алћан белемдљрен тормошта дњрњџ файЎаланып, замандыҐ талаптарына, хљл-ваќићаларћа яраќлашып йљшљргљ њйрљтер кљрљк. Техника, компьютер ўљм интернет алћа киткљн заманда уќытыусылар ЈЎЎљре лљ смс –хљбљрЎљр ебљреЈ, электрон књндљлек тултырыу кеЈек минималь белемгљ эйљ булырћа тейеш.
МЂЌЂНИЂТ
Бњгњнгњ књндљ районда 28 мљЎљниљт усаћы, Бњрйљн ЈЎљклљштерелгљн китапханалар селтљренеҐ 21 филиалы, Камил Рљхимов исемендљге балалар сљнћљт мљктљбе ўљм Мњхтљр Сљћитов исемендљге музей бар.  УларЎа бњтљўе 188 хеЎмљткљр эшлљй.
2014 йылда РљсљйЎљ ўљм Башќортостанда ићлан ителгљн МљЎљниљт йылы ифрат мњўим ўљм ќыуаныслы ваќићаларЎан башланып китте. “Донъяны йљмлерљк итљйек!” њндљмљўе аџтында ауыл билљмљлљре араўында уЎћарылћан “Тыућан тњйљгебеЎЎе данлап” исемле фестиваль–эстафета был йылћа башланћыс бирЎе.  Йыл эмблемаўы тњшњрњлгљн штандарт районды ураћанда, бњтљ халыќты љўљмиљтле сараћа йљлеп итеЈгљ њлгљште. Фестивалдљ ауыл халќыныҐ юћары ойошќанлыћы, љЈЎемлеге ўљм районыбыЎЎыҐ таланттарћа бай булыуы таћы ла раџланды.
«БашќортостандыҐ мљЎљни баш ќалаўы» исемле республика марафоны сиктљрендљ Ђбйљлил районы 20-се майЎа  МљЎљниљт йылыныҐ штандартын беЎЎеҐ районћа тапшырЎы. Бњрйљн районы «БашќортостандыҐ мљЎљни баш ќалаўы» булып торћан њс књн дљЈерендљ штандарт Камил Рљхимов исемендљге сљнћљт мљктљбе уќыусыларыныҐ кЈргљЎмљўендљ, МљўљЎей ауылыныҐ «КљкЈк сљйе» байрамында, йљш шаћир Айгиз БаймњхљмљтовтыҐ «ѓалдырма мине, љсљй» исемле китабы буйынса Јткљрелгљн конференцияла ќатнашып њлгњрЎњ.
Район таланттары республика сљхнљлљрендљ уҐышлы сыћыш яўап, БњрйљнебеЎЎеҐ данын таћы ла кЈтљрЎелљр.
«Юлдаш йыры-2014» асыќ республика бљйгеўендљ Ђбделмљмбљт ауылынан Сљлимљ Љарифуллина 1-се урын, «Ирљндек моҐдары-2014» конкурсында Дилљ СљћљЎиева 3-сњ урынды  яуланы, «Байыќ» балалар телевизион бљйгеўендљ ѓљЎриљ ѓулбирЎина  3-сњ урын яулап њлгњрўљ, ошо уќ конкурста «Арћымаќ» њлгњлњ бейеЈ ансамбле 2-се урын алды. КЈмертау ќалаўында Јткљрелгљн Морат Илбаев исемендљге башќорт ўљм татар йырЎарын башќарыусылар бљйгеўендљ ХљйЎљр НљЎершин Гран-прића лайыќ булды.  «ЕЎ Јксљ» республика балалар конкурсында Байназар ауылынан «Азамат» њлгњлњ бейеЈ ансамбле 1-се урын, љ «Ялќын» њлгњлњ бейеЈ ансамбле 3-сњ урын яуланы.
Ауыл мљЎљниљт йорттарыныҐ матди-техник базаўын ныћытыу ўљм кљрљк-яраќтар алыу њсњн  республика бюджетынан 1,5 млн ўум аќса бЈленде. Район мљЎљниљт йортона музыкаль инструменттар,  тауыш књсљйтеЈ аппаратураўы ўљм костюмдар алынды. РайоныбыЎЎыҐ ЈЎљк китапхана хеЎмљткљрЎљре «Библиотњн – 2014», «МузейЎа тњн» кеЈек социаль-мљЎљни акцияларЎа љЈЎем ќатнашып, тњрлњ номинацияларЎа еҐеЈ яуланылар. Библиотека селтљрЎљре методисы Айгњл СафинаныҐ проекты Башќортостан Республикаўы Президенты Грантына дљћЈљ итеЈселљр араўында 100 меҐ ўумлыќ сертификатќа лайыќ булды.
Авария хљлендљ булћан мљЎљниљт йорттарын тњЎњклљндереЈ,был юџыќта эште йљнлљндереЈ - књнЈЎљк мљсьљлљ. Отчет йылында Килдећол ауылы мљЎљниљт йорто ўЈтелеп яҐынан ќоролдо. 2015 йыл Брљтљк ауылында мљЎљниљт йорто тњЎњЈ ќаралћан.
Бњгњнгњ књндљ тармаќтыҐ  проблемаларын хљл итеЈ  буйынса башќараўы эштљр љле бихисап. Килљсљктљ лљ мљЎљниљтте, мљЎљниљт усаќтарын бњтљ яќлап ЈџтереЈ буйынса эштљр дауам итљсљк.
СПОРТ
Бњрйљн районында спортты ЈџтереЈ эше ўњЎњмтљле бара. Район ХакимиљтенеҐ йљштљр сљйљсљте ўљм спорт комитетыныҐ эш планы халыќтыҐ ўаулыћын, физик ўљлљтен яќшыртыу, уныҐ љЈЎем ял ойоштороу ўљм тњрлњ кимљлдљге ярыштарЎа ќатнашырћа спортсыларЎы љЎерлљЈ маќсатында Јтљлде.
2014 йылда спорт сараларын ойоштороућа район бюджетынан – 644 меҐ ўум бЈленде. Џткљн йылда 84 спорт сараўы Јтте, уларЎыҐ 36-ўы йљштљр ўљм ЈџмерЎљр араўында ойошторолдо.
РайоныбыЎ спортсылары республикала ћына тЈгел, 3 Рљсљй ўљм  халыќ-ара, 35 зона ўљм республика ярыштарында ќатнашып ќыуанырлыќ ўњЎњмтљлљргљ иреште.
Анапа ќалаўында уЎћарылћан гирь кЈтљреЈ буйынса Рљсљй чемпионатында Алина Боџќонова 2-се урын, ошо уќ спорт тњрњндљ республика чемпионатында ќатын-ќыЎЎар араўында Нљилљ Љљлина 1-се урын яулаўа, ир-егеттљр араўында Айбулат Сњлљймљнов 3-сњ урынћа сыќты. Йљйге полиатлон республика чемпионатында 13 йљшкљ тиклемгелљр араўынан Ђбделмљмбљт ауылынан Батырша Боџќонов 1-се урынћа, Рљфил МљсљћЈтов 2-се урынћа лайыќ булды.
“Урал” физкультура-ўауыќтырыу комплексында спартакиадалар, шахмат, шашка, волейбол, бильярд, мини-футбол ўљм башќа спорт тњрЎљре буйынса саралар ЈткљреЈ йолаћа инде. Шулай уќ мњмкинлектљре сиклљнгљн кешелљр њсњн дљ тњрлњ спорт ярыштары уЎћарылды.
Аћымдаћы йылда ла район халќыныҐ ялын маќсатлы рљЈештљ ойоштороуЎы дауам итеп, булћан спорт залдарыныҐ, майЎансыќтарЎыҐ ќљЎерен белеп, сљлљмљт тормошто пропагандалаућа бар књстњ ўалып, эффектлы эшлљргљ бурыслыбыЎ.

МАТБУЉАТ ЋЂМ ПОЧТА ХЕЌМЂТЛЂНДЕРЕЏЕ
«Тॻ гљзите редакцияўы отчет йылында 26 теманы яќтыртты. Йљмћиљттљге кире кЈренештљрЎе кљметеЈгљ гљзит биттљрендљ донъя кЈргљн критик материалдар буйынса район Хакимиљте, етљкселљр тарафынан тейешле саралар кЈрелеЈе булышлыќ итте.
2014 йылда дљЈлљт заданиеўына ярашлы гљзиттеҐ 150 ўаны баџылып ЈЎ уќыусыларына еткерелде. Сыћымдар 4,6 млн. ўум тљшкил итте, уныҐ 1,9 млн. ўумы республика бюджетынан финансланды, башќа сыћымдар ЈЎ килем иџљбенљ 2,7 млн. ўумћа ќапланды.
Отчет йылыныҐ тљЈге яртыўында тираж буйынса план Јтљлеше 101 % тљшкил итўљ (3050 дана), икенсе ярты йыллыќта почта хеЎмљттљре њсњн хаќтарЎыҐ ќырќа кЈтљрелеЈе (гљзит ўљм журналдарЎы еткереЈ) яЎылыштыҐ  ќиммљтлљнеЈенљ ўљм тираждыҐ кљмеЈенљ булышлыќ итте (2230 дана).
Бњрйљн районы ауылдарын 10 почта бЈлексљўе, унда эшлљЈсе 28 почтальон хеЎмљтлљндерљ. Отчет йылында был тармаќ   90 тњр хеЎмљт кЈрўљтеп, 7,8 млн. табыш алды.  2015 йылдыҐ беренсе  яртыўына ваќытлы матбућатќа яЎылыу ойошма ўљм предприятие етљкселљре, ауыл билљмљлљре башлыќтары  ярЎамы менљн 98 %-ќа (2013 йылда 80%) Јтљлде.
ГРАЖДАНДАР МЃРЂЖЂЉЂТЕ ЋЂМ ХАЛЫѓТЫ ѓАБУЛ ИТЕЏ
Бњрйљн районы муниципаль район Хакимиљте башлыћы тарафынан халыќты ќабул итеЈ књндљре итеп ўљр аЎнаныҐ дЈшљмбе књнњ сљћљт 10.00-дан 12.00-гљ тиклемге ваќыт билдљлљнгљн. Был сара граждандарЎыҐ књнкЈрешендљ килеп тыућан ўљм ЈЎ књсњ менљн хљл итљ алмаџлыќ ўорауЎарын Хакимиљт башлыћы менљн уртаќлашыу њсњн булдырылды.
Отчет осоронда 345 граждан ќабул ителде.  Улар араўында 31,3% - ер, 21,4% - шљхси ўорауЎар мњрљжљћљте.
Район хакимиљтендљ 1231 ћариза ќабул ителде (2013 йылда – 1505), уларЎыҐ 81%-ты - ер, 3,2 % - эшкљ урынлашыу, 2,3 %- торлаќ шарттарын яќшыртыу мљсьљлљлљре, 4,8%-социаль мљсьљлљлљр.
Интернет аша мњрљжљћљт итеЈЎе  2 граждан ќулланћан.  
2014 йылдыҐ 12 декабрендљ, Рљсљй Федерацияўы Конституцияўы књнњндљ, илдљ икенсе тапќыр Бњтљ Рљсљй халыќты ќабул итеЈ књнњ Јтте. Муниципаль район Хакимиљте лљ был сарала ќатнашты.
Бњгњнгњ књндљ халыќты борсоћан њџтњнлњклњ проблемаларЎыҐ береўе булып ер мљсьљлљўе ќала. Эшкљ урынлашыуЎа ярЎам ўораусылар икенсе урында килљ. Ѓсњнсњ урынды социаль мљсьљлљлљр буйынса мњрљжљћљт итеЈселљр билљй.  
ПОЛИЦИЯ ХЕЌМЂТЕ
2014 йылда полиция бЈлексљўе Башќортостан РеспубликаўыныҐ Эске эштљр министрлыћы бойороћона ярашлы, Белорет эске эштљр бЈлеге составынан айырылып, ЈЎ аллы айырым бЈлек булып формалашты. Юл хљрљкљте хљЈефўеЎлеге дљЈлљт инспекцияўы бЈлексљўе, иќтисади енљйљттљр ўљм коррупцияћа ќаршы тњркњм, тыл хеЎмљте, бухгалтерия  булдырылды, тљфтишселљр тњркњмњ штаты ла ЎурайЎы.
2014 йылда 2578 мњрљжљћљт теркљлгљн, был кЈрўљткес алдаћы йылћа ќараћанда 515-кљ кљм. 2013 йыл менљн саћыштырћанда  енљйљттљрЎеҐ 18,8 % -ќа артыуы кЈЎљтелљ.  Йыл эсендљ хоќуќ боЎоуЎар ўаны 14-кљ артып 143-кљ еткљн.
Отчет осоронда бњтљ тњр милек урлау осраќтары 17,6 %- ќа (40 факт), мал урлаусылар  200 %-ќа (3-љЈ)  артќан, шул иџљптљн фатирЎа урлашыу 11 осраћы теркљлгљн. Склад, магазин ўљм базаларћа бурћа тњшњЈселљр ўаны 1-гљ (75%)  кљмегљн. Эскелек арќаўында хоќуќ боЎоуЎарЎыҐ йљмљћљт урындарында 170 %-ќа (27 осраќ), урамда 150 %-ќа (15) артыуы хафаћа ўала.
2014 йылда район территорияўында теркљлгљн 9 юл-транспорт фажићљўендљ 1 кеше ўљлљк булды, 12 граждан тљн йљрљхљте алды ўљм ўаулыћына зыян кЈрЎе.
Эске эштљр бЈлеге хеЎмљткљрЎљре тарафынан 562 административ эш асылды, уларЎыҐ 65-е кесе хулиганлыќ,  204 –ўе иџерткес эсемлектљр йоћонтоўонда башќарылћан ќанун боЎоуЎар.
Хоќуќ ўљм тљртип ўаќлау – дљЈлљтебеЎЎеҐ мњўим бурысы, уны уҐышлы хљл итеЈ йљмћиљтебеЎЎеҐ тотороќлоћон, илебеЎЎеҐ ныќлы Јџешен, граждандарЎыҐ тыныслыћын ўљм именлеген тљъмин итљ. ШуныҐ њсњн дљ эске эштљр бЈлеге хеЎмљткљрЎљре кеше ўаћында булырћа тейеш, халыќтыҐ ихтыяжын, ышанысын аќлап, хоќуќ талаптарын тулы Јтљп, намыџлы эшлљргљ бурыслы.
Хњрмљтле райондаштар!
2014 йылда район Хакимиљте халыќ менљн осрашып, килеп тыућан мљсьљлљлљрЎе ваќытында хљл итергљ тырышты.
РайоныбыЎЎа ўљр бер ойошма ўљм хужалыќ, ўљр ћаилљ лайыќлы йљшљргљ, замандыҐ ќатмарлы ўынауЎары алдында бирешмљџкљ, килљўе йылдарћа њмњт ўљм ышаныс менљн ќарарћа таћы бер ўынау этабын Јтте.
БарыбыЎЎыҐ да дњйњм тырышлыќ менљн, дљЈлљт тарафынан тормошќа ашырылћан программаларЎа ќатнашып, финанс ярЎамдар алып, халќыбыЎЎыҐ йљшљЈ кимљлен кЈтљреЈ менљн бер рљттљн, уны сљлљмљт тормошќа ылыќтырыу беЎЎеҐ тњп бурысыбыЎ.
2015 йыл РљсљйЎљ ўљм Башќортостанда ЂЎљбиљт йылы тип ићлан ителде. ЂЎљбиљтте ЈџтереЈ буйынса ХњкЈмљт планына ярашлы тейешле эштљр башќарыу мњўим. Бњйњк ЕҐеЈЎеҐ-70, районыбыЎЎыҐ 85 йыллыћын билдљлљйбеЎ, шулай уќ ауыл Советы депуттарын ўайлау  ўљм башќа мњўим саралар ЈткљреЈ ќаралћан.
Аћымдаћы  йылда ла телљгљн телљктљребеЎ тормошќа ашып, дљррљЈ, ќулћа-ќул тотоношоп, юћары ойошќанлыќ менљн ќуйылћан маќсаттарћа ирешербеЎ, тигљн ышаныста ќалам.
ИћтибарыћыЎ њсњн рљхмљт!
    




Возврат к списку